Ipuinak, mitoak eta istorioak

• Ezkion Ama Birjina eta sorginak Aixola errekan

  Luisa Egia Agirrebeitia (1921) Ermua

  Behin Ezkioko Ama Birjina ikustera joan ziren. Bidean (?) Debako hondartzan olatuak harrapatu eta zapatak busti. Ez zuen Ama Birjinarik ikusi. Mariatxok, ostera, bai. Komentario barregarriak. Aspaldi Aixola errekan bai ei ziren sorginak, baina eskopetak galdu zituen.

• Joxe Miel Barandiarani baserritar batek kontaktutakoak

  Jexux Aizpurua Barandiaran (1951) Jon Aizpurua Barandiaran (1958) Ataun

  Joxe Miel Barandiaranekin indusketetan noiz, nor eta nola hasi ziren azaltzen du Jexuxek. Ordurako 82 urte zituen Barandiaranek. Baserritar batek sugar baten kontua kontatu zion, baita ipuin gehiago ere.

• 'Pernando amezketarra'ren pasadizoa

  Anton Solozabal (1898) Markina-Xemein

  Pernando amezketarraren pasadizo bat kontatzen du.

• 'Pernando amezketarra'k txerria ostu zuenekoa

  Anton Solozabal (1898) Markina-Xemein

  Pernando amezketarrak apaizari txerria ostu zioneko pasadizoa kontatzen du.

• Aulestin sorgin batekin gertatutakoa

  Anton Solozabal (1898) Markina-Xemein

  Aulestin mutil bati sorgin batekin gertatutako pasadizoa kontatzen du.

• Sorginkerien inguruko kontuak

  Anton Solozabal (1898) Markina-Xemein

  "Aramaitako" kanpaiak joz gero, etxe ondoko iturrian gertatzen zirenak. Auzora etorri zen emakume batek sorginak ikusten omen zituen.

• "Sasi guztien gainetik..."

  Anton Solozabal (1898) Markina-Xemein

  Sorginen "Sasi guztien gainetik eta laino guztien azpitik" esaldia alderantziz esatearren, behin bati gertatu zitzaiona.

• Jentilen inguruko kontuak

  Anton Solozabal (1898) Markina-Xemein

  Jentilen inguruko kontuak.

• Jentilen inguruko kontuak

  Anton Solozabal (1898) Markina-Xemein

  Oizen jentilekin gertatua.

• Kobazuloko deabruaren ipuina

  Anton Solozabal (1898) Markina-Xemein

  Herriko pertsonaia baten eta kobazuloko deabruaren inguruko ipuina.

• Peru eta Marixaren inguruko ipuina

  Anton Solozabal (1898) Markina-Xemein

  Peru eta Marixaren inguruko ipuina.

• Umetako beldurrak

  Mari Karmen Urkidi Ganboa (1942) Mallabia

  Umetako beldurrak: "sakamantekas"-a. Toponimia; errekak. "Salamatu"; toki-izena. Motxailak.

• Sinesmenak eta olio-igurtziak

  Martzelino Zenarruzabeitia Zarate (1913) Amorebieta-Etxano

  Anbotoko damari buruz gurasoei entzun die gehienbat. Osasun arazoak hobetzeko, emakume batek olio-igurtziak egiten zituen.

• Sorginak Zornotzan; arimak

  Martzelino Zenarruzabeitia Zarate (1913) Amorebieta-Etxano

  Sorginak astearte eta ostiraletan agertzen direla diote. Zornotzan sorginak biltzen zireneko zelairik ez du ezagutzen. Domusantuan, hilerrietan arimak argitu egiten zirela esaten zen.

• Sorgin kontuak Zornotzan

  Julian Uranga Ugarte (1911) Amorebieta-Etxano

  Behin Bilbotik bueltan zegoela, tranbia inguruan zerbait edo norbait ikusi zuen abiadura oso azkarrean alde batetik bestera pasatzen, soinu arraro bat egiten. Sorgina edo izango zelakoan dago.

• Anbotoko anderea

  Julian Uranga Ugarte (1911) Amorebieta-Etxano

  Anbotoko andereari buruzko kontuak.

• Normandi baserria

  Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

  Bi gizaldi lehenago Normandiara joan omen zen gizon bat. Dirua egin eta harekin Katean baserri bat egitea zen haren asmoa. Baserriari "Normandi" izena jarri zion eta haren berri ematen du Ramonek.

• Brabanteko Genovevaren elezaharra

  Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

  Arrebak Brabanteko Genovevaren elezaharraren bertsoak kontatzen zizkien Ramoni eta beste anai-arrabei. Ez ditu gogoan, baina berak ere ikasi zituen. Familiako beste kide batzuek ere bazekizkiten eta sukaldean kontatzen zituzten.

• Amonaren altzoan

  Nikolas Gardoki Mazmela (1938) Aramaio

  Amandreak altzoan hartzen zuen, eta kontuak esaten zizkion, aitak idiekin lanean botatako madarikazioei buruz galdetzen zion, eta aitonak behin babarrunak airean bota zituela kontatzen zion. Kantatu ere egiten zion, "zer uste dezu dela ezkontzea" eta "Ameriketara joan nintzen".

• Sorginak Untzillan

  Kontxi Garaitonandia Kortabarria (1936) Aramaio

  Hiru erreka daude Untzilla bitartean. Untzillan sorginak egoten zirela dauka entzunda. Garbitu eta orraztu egiten zirela han; eta, orrazia ahaztuta utzi zuten batean, lapurtu egin ziela soroaren jabeak. Ganaduaren uztarria kendu zioten orduan sorginek.

• Antzinako ipuina: behia eta sugea

  Juanita Errasti (1930) Aramaio

  Amari entzundako ipuina. Auzoan bertan, baserriren batera suge bat joaten omen zen behiaren esnea edatera; sugea joaten ez zenean, behiak deitu egiten ziola esaten zen.

• "Anbotoko señorie"

  Ana Mari Balanzategi Unzueta () Fermina Balanzategi Unzueta (1936) Aramaio

  "Anbotoko señorie"ri buruzko kontuak. Anbototik behera lainoa agertzen zenean, "Anbotoko señorie labe-sua egiten dabil" esaten zuten. Lainoa sartzen zenean, euria hasten zen.

• Ilargiaren ipuina

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  Ilargiaren inguruko istorioa.

• Antzinako sorgin kontuak

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  Eustakiren aitak kontatzen zuen nola sorginak aramaioar agure bat harrapatu eta errekan gora eraman zuten errekaren jaiotzeraino. Han libre utzi omen zuten, baina hurrengo egunean joan eta ez omen zuten inongo arrastorik aurkitu. Itxura denez, antzina sorginak nonahi ibiltzen ziren.

• Sugearen ipuina

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  Sugearen ipuina.

• Laminak. Sorginak noiz amaitu ziren

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  Laminen inguruko ipuinak. Aitajaunak kontatzen zituen sorgin kontuak. Eibarren pistolak egin zirenean amaitu omen ziren gauza guzti horiek.

• Sugea eta behiaren ipuina

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  Sugea eta behiaren ipuina.

• Aldekoetxea baserrikoen inguruko ipuina

  Patxi Bilbao Etxebarria (1902) Dima

  Bargoandia auzoko Aldekoetxea baserrikoen inguruko ipuina. Bi anaietako batek sugea hil nahi izan zuen, nahiz eta besteak bizirik uzteko esan. Gerrara joan eta etxera itzultzeko garaian gizon bat (sugea/deabrua, gizon itxuran) azaldu zitzaion anaietako bati. Aspaldiko ipuina izan arren, transmititu egin da belaunaldiz belaunaldi. Aldekoetxea baserrikoak eta ondoko baserrikoak eztabaidan ibili izan dira ipuina ze etxetan gertatu ote zen.

• Lamien inguruko ipuina

  Patxi Bilbao Etxebarria (1902) Dima

  Laminen inguruko ipuinak. Osabarekin artzain egoten zen Mañariko mutil gazte bati egunero neska bat joaten omen zitzaion. Osabak hanketara begiratzeko esan zion eta ahatearen antzeko hankak zeuzkala ikusi zuen. Eibarren polborarekin hasi zirenean desagertu zirela laminak dio.

• Hiru zantzo botatzen zituen Mañariko neskaren ipuina

  Patxi Bilbao Etxebarria (1902) Dima

  Mañariko bikote baten inguruko ipuina. Senargaiaren etxera joaten zen neska batek hiru zantzo (irrintzi) botatzen omen zituen. Egun batean norbait bere irrintziei erantzuna ematen hasi zen eta, horren ostean, neska hil egin ei zen. Umetan amamak kontatzen zizkien ipuinak entzuten egoten ziren, adi.

• Bermeoko arrantzale bati Urkiolan gertatutako pasadizoa

  Patxi Bilbao Etxebarria (1902) Dima

  Bermeoko arrantzale bati Urkiolan gertatutako pasadizoa.

• Barrundiko senar-emazteen inguruko pasadizoa

  Patxi Bilbao Etxebarria (1902) Dima

  Barrundiko senar-emazte batzuen inguruko pasadizoa. Gizonak behia erosi zuen eta 15 egunera ordaintzekotan geratu zen. Diruarekin behia ordaintzera abiatu zenean, emazteak nola jo zion adarra.

• Larreako komentuan gertatutako pasadizoa

  Patxi Bilbao Etxebarria (1902) Dima

  Garai batean apaiz eta fraideen inguruko ipuin asko kontatzen zen. Larreako komentuan gertatutako pasadizoa.

• Fraide joan ziren bi mutilen inguruko ibilerak

  Patxi Bilbao Etxebarria (1902) Dima

  Garai baten fraideak etxerik etxe ibiltzen ziren artoa, garia, patatak... eta ematen zitzaiena batzen. Horrez gain, eskoletara ere joaten ziren mutikoei fraide sartzeko esatera. Behin bi mutil pasiotarrekin joan ziren. Haien inguruko ibilerak.

• Abokatuarengana Durangora joan zen etxejabearen inguruko ibilerak

  Patxi Bilbao Etxebarria (1902) Dima

  Zeanurik eta Dimak pikea izan dute beti elkarrekin. Zeanurin etxejabe batek etxea uzteko agindu zion "errentadoreari" (maizterrari). Kortako satsen kontura eztabaida izan zuten eta etxejabea dotore jantzita Durangora joan zen abokatuarengana. Haren inguruko ibilerak.

• Antzinako ipuina

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  Antzinako ipuina; mutikoen gaiztakeriak.

• Sorginen ipuinak; berba egiten zuen katua

  Mari Karmen Lekerika Libano (1925) Mercedes Lekerika Libano (1928) Leioa

  Amak kontatzen zizkien sorginen ipuinak kontatzen ditu.

• Sorginen inguruko kontuak

  Maria Irakulis Besoitaormaetxea () Amorebieta-Etxano

  Auzoko gizon batek kontatzen zituen sorginen inguruko kontuak. Dudagoitiko emakume bat sorgintzat zeukaten, gauez ibiltzen omen zelako. Abadeek ez zela sorgin konturik sinistu behar esaten zuten.

• Peru eta Marixeren iibilerak

  Juli Uriarte (1904) Amorebieta-Etxano

  Peru eta Marixeren ibilerak.

• Errotariarekin hazitako erregearen semearen ipuina

  Kastora Irigoien () Galdakao

  Ipuina kontatzen du. Errege batek seme jaioberria saski batean utzi eta errekatik behera bota zuen, hau errota batera heldu zen arte. Errotariak hazi zuen haurra ta hamar urte zituela, erregea ehizan zebilela

• Anbotoko señoria

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  "Anbotoko señoria"ren ipuina.

• Sorgin-kontuak; aitari eta amari gertatutakoa

  Juliana Zubizarreta Gurrutxaga (1910) Elgoibar

  Sorgin-kontuak. Esaten zutenez, kanpora irtendakoan, hanka-hotsa edo arnas-hotsa sentitzen ei zen atzean, eta bueltatutakoan ezer ez. Aitari eta amari geratutako pasadizoa.

• Maritxu neskatilatxoaren ipuina

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  Maritxu neskatilatxoaren ipuina.

• Etxean entzundako kondairak

  Andresa Zarate (1920) Amorebieta-Etxano

  Abadeari galdetu zion eta sorginak existitzen ziren eta izena duen guztia badela erantzun zion. Zenbait istorio edo kondaira. Kobara joan eta txori gorri bat ikusi zutenekoa. Mari Urrikaren inguruko kontuak.

• Hitanoa ipuinetan

  Ainara Elortza Izagirre (1979) Azkoitia

  Haur Hezkuntzan hitanoa txertatzen hasteko, hainbat ipuin aztertu zituen, baina oso ipuin gutxitan aurki daiteke hitanoa. Mitologiarekin lotuta agertzen da batzuetan, baina egunerokotasunean hika normaltasunez erabiltzen duten ipuinik ez dago ia. Tradiziozko ipuinetan toka azaltzen da, beharbada pertsonaiak ere gizonezkoak direlako.

• Ipuin gutxi etxean

  Anttoni Nazabal Iztueta (1956) Zaldibia

  Ez ditu ipuin eta kontu mitologiko asko entzun etxean. Kontu izugarri batzuk bai (ume baten hilketa). Zaldibiako himnoa sortu zuen Zaldibiako emakume batek.

• Astoa eta otsoa (baseliza zaharreko gertaerak) ipuina

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Maritxuk "Astoa eta otsoa" (baseliza zaharreko gertaerak) ipuina kontatzen du, berak idatzitako "Aitona sutondoan ipuin kontari" ipuin-liburura bilduta dagoena. Aitona zutenak kontatzen omen zien, txikiak zirela.

• "Pazko eguneko bazkaria"

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Maritxu Gaztelumendi Urruzolak idatzitako "Aitona sutondoan ipuin kontari" liburura bilduta dagoen euskal ahozko literaturako pieza.

• Abarka handiekin gari-hazi bila

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Oiartzuar bat Nafarrora gari-haziak lapurtzera joan zenekoa kontatzen duen kondaira. Ataungo "San Martiniko" kondairaren bertsioa, besteak beste.

• "Esneketaria eta esne hartzailea"

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Esneketari bati kargu hartu zion eroslearen kexa eta esneketariaren erantzuna biltzen dituen pasadizoa.

• Anbotoko Mari eta "Mariurriken zulue"

  Herminia Lazpita Besoitagoena (1935) Berriz

  Sorginen kontuak kontatzen zizkieten. Anbotoko Mari nondik pasatzen zen eta "Mariurriken zulue" non dagoen kontatzen du.

• Mariurrikaren ipuina

  Krispin Arregi Mendiolagarai (1936) Amorebieta-Etxano

  Mariurrikaren ipuinak kontatzen zizkien aitak.

• Anbotoko Mariren ipuina

  Krispin Arregi Mendiolagarai (1936) Amorebieta-Etxano

  Aitak kontatzen zuen mutilen bat leizera sartu eta erabat izututa geratu zela. Anbotoko Marik esan omen zion "eskerrak ez diozula ezeri ukitu, bestela, hemen geratu beharko zinen".

• Arrastorik gabeko sorginak

  Rufino Arbelaitz Sarasola (1924) Oiartzun

  Rufinori berari ez zaio sorginik agertu, baina bere aitari bai. Behor saila ikusi; eta, hurrengo egunean, arrastorik ez. Txerri-ama umeekin ikusi, kolpea tira eta harrapatu ez.

• Sorginak bagarela eta ez garela

  Rufino Arbelaitz Sarasola (1924) Oiartzun

  Rufinok entzun izan du: "Sorgiñak, hainbeste ez gala, miño hoinbeste bagattuk".

• Dragoiaren ipuina; gerra garaian ere Batailoi baten izena

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  Dragoiaren ipuina. Arrasatera dragoi bat joaten omen zen, eta aldiko pertsona bat jaten zuela esaten zen. Gerra garaian, Arrasateko milizianoek sortu zuten batailoiak "Batallón de Dragones" izena zuen.

• 7 otsoen ipuina

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  Amak kontatzen zituen ipuinak. 7 otsoen ipuina.

• Sorginak vs eskopetak

  Laureano Telleria Ordozgoiti (1935) Segura

  Sorginen inguruko istorio asko bukatu egin ziren eskopeta agertu zen garaian. Sorginei buruzko esanak aipatzen ditu.

• Sorginak hegan

  Anastasio Zamalloa Zubero (1928) Amorebieta-Etxano

  Amamak kontatzen zion Anbototik Oizera sorginak hegan pasatzen zirela gauez. Aita kontularia zuen.

• Sakamantekasen beldur

  Mari Tere Areitioaurtena Bikandi (1930) Amorebieta-Etxano

  Bildur handiak pasatutakoa da Mari Tere, Sakamantekasen kontuarengatik.

• Lamina edo antzeko zerbait bai

  Domingo Euba Sagastigordia (1924) Amorebieta-Etxano

  Sorgin konturik ez du sinetsi izan. Laminak egoten direla dio: inoiz ikusi duela egunsentian edo ilunbarrean zeruan pasatzen halako korronte moduko bat, baina ez dakiela zer den.

• Umeei beldurra sartzeko ipuinak

  Laureano Telleria Ordozgoiti (1935) Segura

  "Hamalauzango", "Sakamantekas", "Akerra"... pertsonaiekin sartzen zitzaien beldurra umeei. Orduko esaerak aipatzen ditu.

• Amandrearen ipuin, kanta eta errezoak

  Jose Garate Garate (1940) Otxandio

  Eskeko eta “Mantekeroa”ren ipuinekin ez ezik, sorgin kontuekin ere beldurtzen zituzten umeak garai hartan. Joseren amandrea beti kantetan edo errezetan egoten omen zen. Amandreak Joseri loak hartzeko kantatu edo ipuinak kontatzen zizkionetan, sarritan amandreak berak hartzen omen zuen lo. Amonak kantatzen zion kantu bat abesten du Josek. Euskaraz errezatzen ere irakatsi zion amandreak.

• Eskekoak eta "Mantekeroa"

  Jose Garate Garate (1940) Otxandio

  Eskolarako bide bazterretan hainbat txabola zeuden, eta haietan eskekoak egoten ziren. Behin, eskolatik etxera zihoazela euria hasi zen eta txaboletako batean sartu ziren babes bila, ilunetan. Bertan bi eskeko zeuden eta egundoko sustoa hartu zuten. Eskekoak ez zuten fama txarrik, baina “Mantekeroa”ren ipuin beldurgarriak entzuten ziren.

• "Mantekeroa" eskolara bidean

  Jose Garate Garate (1940) Otxandio

  Eskolara bidean edozein lekutan edaten zuten ura; iturrietan ganaduak egindako hanka zuloetatik ere. Sarritan hankak bustita edukitzen zituzten umetan, baina ez ziren inoiz gaixotzen. Eskolara kilometro bi eta erdi zeuden arren, egunero bazkaltzera etxera etortzen ziren, bazkalostean berriro eskolara joateko. Umeak beldurtzeko erabiltzen zuten “Mantekeroa”ren kontu batzuk aipatzen ditu.

• Peru eta Marixen jatorria

  Deunoro Sardui Enbeita (1934) Muxika

  Peru eta Marixen ipuin askotako pertsonaiak dira. Horien jatorria kontatzen du pasarte honetan.

• Lehen, ezkondu barik elkartu egiten ziren

  Deunoro Sardui Enbeita (1934) Muxika

  Peru eta Marixen ipuinagaz lotuta, Barandiaranek bertako leku batean ezkontzak egiten zirela esan zuen, baina Deunorok ez du uste horrela zenik, kristautasuna ezarri zenetik ezkontzak ermitetan egiten zirelako. Muxikako parrokia ere sasoi hartakoa da, duela 1100 urte ingurukoa. Galdutako hainbat ermita daude. Lehen, ezkondu barik elkartu egiten ziren.

• Peru eta Marixe ipuinen protagonista

  Miren Karmele Artaetxebarria Bilbao (1934) Jesus Ituarte Lamikiz-Basterretxea (1924) Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz

  Txikitan ipuin asko entzundakoa da Miren artoa zuritzen zuten bitartean. Ahaztuta ditu. Peru eta Marixe izaten ziren protagonistak.

• Elizako liburua itxi arte, sorgina barruan

  Edurne Ametxazurra Basarrate (1936) Barrika

  Antzina sorginak egoten ziren; elizako liburua itxi arte, ezin zen sorgina kanpora joan. Horrela jakin zuen Edurnek herriko emakume zahar bat, Isidra, sorgina zela.

• Birjinari errezatzen ezkontza-gauean

  Jesus Astiazaran Bilbao (1924) Bermeo

  Ipuina kontatzen du: ezkonberriak Eivissara joan ziren, eta andreak birjina zela aitortu zionean senarrari, hari otoitzean belauniko eman zuen gaua gizonak.

• Gaztaina harroaren ipuina

  Jesus Astiazaran Bilbao (1924) Bermeo

  Gaztaina harroaren ipuina: atso batek ehun duket izan zituen gaztaina harro batean. Haiek berreskuratzeko zer egin zuen atsoak kontatzen du ipuinak.

• Mallabiko antzinako kontuak

  Alejandro Gallastegi (1916) Basilio Gallastegi (1922) Mallabia

  Antzina gertatutako ipuinak.

• Gerrako kontuak ipuin modura

  Mari Lurdes Arrizabalaga Pikabea (1950) Lezo

  Aitak ipuinak kontatzen zizkien. Gerrako kontuak gustatzen zitzaizkien. Gehien gustatzen zitzaien pasartea kontatzen du. "La bruja del valle verde" kontatzen zien.

• Txindurriei buruzko ipuina

  Pedro Agirre Begiristain (1935) Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Txindurriei begira egoten ziren, zein ibilbide egiten zituzten, zer eramaten zuten beraien txindurri pilara, zelako arrautzak izaten zituzten... Txindurriei buruzko ipuina kontatzen dute.

• Jentilen ezaugarriak

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Jentilak nolakoak ziren azaltzen dute: basatiak, jantzirik gabekoak, mendian bizi zirenak...

• Tximiniatik sartzen zen gizontxoaren ipuina

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Tximiniatik behera sartzen zen gizontxoaren ipuina kontatzen du.

• Bere hileta imajinatzean algaraka zebilen neska

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Zegaman gertatutakoa. Neska bat barre algaraka hasi zenekoa, hiltzean bere gorpua lau gizonek eraman behar zutela imajinatuz.

• Ahuntzak elizan

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Elurte batean ahuntzak elizara sartu eta dena kakaz beteta utzi zutenekoaren istorioa. Apaizak, igandeko mezan herritarrei kaka banatu zien jaunartzearekin batera, denen artean eliza garbitzeko.

• Errolanen harria eta jentilaren apustua

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Aralarreko jentil batek Errolanen harriarekin egindako apustua egin zuenekoa. Jentilak Uharte ibaian ura edaten zuen, hanka bat Beriainen eta bestea San Migelen jarriz.

• Agirretarrak eta jentila

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Agirretarren eta jentil baten arteko harremanaren istorioak kontatzen ditu. Maru eta Marumendi.

• Goñiko zaldunak eta San Migelgo herensugea

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Goñiko zaldunei eta San Migelgo herensugearen istorioa.

• Sugar batek eraman zuen mutila

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Iturritzan, bazen arrosarioa errezatzen ari ziren bitartean kalera erretzera atera, sugar bat heldu eta eraman egin zuen.

• Sugarra Aizkorritik behera

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Sugarra Aizkorritik behera jaisten zela esaten zen. Behin, Zelestinok ikusi omen zuen eta beldur asko pasa zuen.

• Andre zaharrez mozorrotutako herenugea

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Andre zahar batez mozorrotutako herensugea, egunero etxe batera joaten zen eta hango neskaren atzamar bat jaten zuen. Anaiari kontatu eta herensugearekin nola bukatu zuen kontatzen du.

• Ipuinetan, landareek eta animaliek hitz egiten zuten

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Garai bateko ipuinetan, animaliek eta landareek beti hitz egiten zuten.

• San Martin eliza jentilek egin zuten; San Martin Txiki

  Maria Jesus Begiristain Auzmendi (1942) Ataun

  San Martingo eliza, jentilek egin omen zuten. San Martin Txikiren gariaren istorioa.

• Jentilen desagertzea

  Maria Jesus Begiristain Auzmendi (1942) Ataun

  Jentilak nola desagertu ziren.

• `San Anton´en inguruko kontuak I

  Asentzio Eskisabel (1928) Ataun

  `San Anton´ esaten zioten gizonaren pasadizoa kontatzen du.

• `San Anton´en inguruko kontuak II

  Asentzio Eskisabel (1928) Ataun

  `San Anton´ esaten zioten gizonaren pasadizoa kontatzen du. Kinkea zer zen azaltzen du.

• `Txorielorritxu´ren istorioak sorginei buruz

  Migel Zubiaur Ayo () Erandio

  Hamalau urtetatik gauez asko ibili behar izan du eta ez duela inoiz sorginik ikusi esaten du. `Txorielorritxu´ esaten zioten baten kontuak aipatzen ditu.

• Sakamantekas, Bartzelonatik etorritako gizonak

  Martina Arraztio Saralegi (1926) Ataun

  Sakamantekasi beldur izaten zioten. Gizonak kotxearekin goxokiak eskaintzen ibiltzen zirela dio, umeak hartu eta eramateko. Berak ikusi zuenean, korrika alde egin zuela kontatzen du. Gizonok Bartzelonatik etortzen zirela dio eta umeei kendutako organo eta gantzak zaharrei ematen zizkietela. Azkenean mediku bat harrapatu zutela dio.

• Azkarateko sorgina eta beste sorgin batzuk

  Martina Arraztio Saralegi (1926) Ataun

  Beraien aita zenak esaten zien sorginak sasi artean bueltaka ibiltzen zirela eta bidera ateratzen zirela. Azkarateko neska bati sorgina esaten zioten; haren pasarteak kontatzen ditu. Sorginak leihoetatik sartzen zirela dio. Berari pasatutako pare bat pasarte kontatzen ditu.

• Sorginek botika hartu eta animali bihurtu

  Martina Arraztio Saralegi (1926) Ataun

  Errekan sorginek zintzarriak jotzen zituzten. "Ez zirela eta bazirela ez omen da esan behar", dio. Osabari azaltzen zitzaizkion sorginak eta liburua zabaldutakoan aldegiten zuten. Izebari zakur zuri batek jarraitu ziola dio; sorginak botikaren bat hartuta animali bihurtzen zirela kontatzen du.

• Sorgin bihurtu eta edozein kalte egin

  Martina Arraztio Saralegi (1926) Ataun

  Sorginek umeak eramaten zituzten baina bueltan ekartzen zituzten. Bi lagunen artean gorrotoa bazen, bata sorgin bihurtu eta besteari edozer egin ziezaiokeela dio. Sorgin bihurtuta, neskei edozer gauza egiten zietela azaltzen du. Sorginak botika hartu eta animali bihurtzen zirela kontatzen du.

• "Gauekoak gauekoentzat..." esaera; Kattalini gertatutakoa

  Martina Arraztio Saralegi (1926) Ataun

  "Gauekoak gauekoentzat, egunekoak egunekoentzat, eta Ostokoizko Kattalin guretzat" esan omen zuten eta baserri hartako neska ez omen zen gehiago azaldu. Kattalin izena zeukala eta Gaintzakoa zela dio. Neska ederra zela dauka gogoan.

• Murumendin ikatza egiten

  Asentzio Eskisabel (1928) Ataun

  "Tranpa-txondarra" eta "sorgin-garra" zer diren azaltzen du. Sorginari dama esaten zioten. 1945ean Murumendin ikatza egiten aritu zeneko pasarte bat kontatzen du.

• Elurra iragartzen zuen behorraren ipuina

  Asentzio Eskisabel (1928) Ataun

  Ataundar gizon batek berari kontatutakoa kontatzen du. Behor batek menditik beherako bidea hartzen zuenean, elurra zetorrelako izaten zela azaltzen du.

• Fraidea sermoiak ematen

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  Aitari entzundako antzinako ipuina. Aramaiora jende "rebeldea" joaten omen zen, eta abadeak fraide bat ekarri zuen sermoiak botatzera.

• Ezezagunekin San Juanera joan zireneko kontuak

  Maria Dolores Manso Berasarte (1944) Lezo

  Neska koskorra zela, estropadak izan ziren San Juanen. San Juanek irabazi egin zuen. Lagun batek hara joatea proposatu zion eta ezezagunekin joan ziren kotxean. Etxera iristerako ama jakinean zegoen eta izugarrizko astindua eman zion. Ez zitzaien ezer gertatu, baina gerta zitekeen, halako kontuak izaten ziren eta. "Sacamantecas"ekin beldurra sartzen zieten.

• Astoa eta otsoaren istorioa

  Felix Eskisabel Zurutuza (1929) Ataun

  Iluntzean, osabak kontu zaharrak kontatzen zizkien umetan. Hari entzundako istorioa kontatzen du Felixek. Asto bat ba omen zetorren Nafarroatik ardoarekin; bidean otsoa azaldu zitzaion, eta haien artean izandako elkarrizketa.

• Jentilak Agerre baserrian

  Joxe Bikuña Agirre (1935) Ataun

  Jentilak Agerre baserrian izandako istorioa kontatzen du.

• Sorginei buruzko istorioa

  Joxe Bikuña Agirre (1935) Ataun

  Sorginei buruzko istorioa kontatzen du.

• Artzainak jentilari emandako eskarmentua

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Jentilen istorioa kontatzen du. Jentilak artzainaren esnea hartzen zuenez, eskarmentua eman nahi izan ziotenekoa.

• Jentilek Jesus jaio zela jakin zutenekoa

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Jentilen istorioa: Jesus jaio zeneko erreakzioa.

• Jentilak gizonaren aurka borroka egin nahi zuenekoa

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Jentil batek gizon baten aurka egin nahi zuen borroka, eta haren bila aritu zen inguruetan. Asmoa zertan gelditu zen kontatzen du.

• Hiru ahizpen hizkera

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Behin neska batzuk etxean haria egiten ari zirela izandako elkarrizketa kontatzen du.

• Tartalo eta eraztunaren ipuina

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Tartalo Musiken bizi omen zen, eta gizakiak jaten omen zituen. Gizon bat harrapatu nahi izan zueneko ipuina kontatzen du.

• Basajauna eta gariaren ipuina

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  San Martin Txiki basajaunari buruz hitz egiten du. Basajauna eta jentilaren arteko abenturak.

• Beasainmendiko familiari buruzko istorioa

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Beasainmendiko familia bati buruzko istorioa kontatzen du. Aita hil egin zen, eta amak semea hainbat erosketa egitera bidali zuen. Haren baldarkeria ikusita, nola-hala konpondu ziren aurrera egiteko.

• Sorginei buruzko ipuina

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Sorginei buruzko ipuina kontatzen du.

• Euliaren aurkako erremedioa

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Behin soroan lanean zebiltzala, euliak gizon bati kosk egin, eta hitzik egin gabe gelditu zen. Hura bere onera bueltatzeko erremedioa probatu zuteneko istorioa kontatzen du.

• Apaizgaien istorioa

  Zelestino Agirre Begiristain (1936) Ataun

  Apaiz izateko ikasten ari ziren gazte batzuei etsaiarekin topo egindakoan gertatutako istorioa kontatzen du.

• Sorginaren istorioa

  Iñaki Arratibel Zurutuza (1933) Ataun

  Sorginaren istorioa kontatzen du. Mutila maitemindu da neska eder batez, baina sorgina ote den susmoa du. Haurgintza bat dela medio, haren susmoak baieztatuta geratzen dira.

• Jentilen istorioa

  Iñaki Arratibel Zurutuza (1933) Ataun

  Eibarko armek desagerrarazi omen zituzten sorginak. Jentilen istorio polita: jentilak baserri batera etortzen omen ziren gaixoa zaintzera. Oihal bat (sobrekama) ekartzen omen zuten, eta kendu nahi zieten baserrikoek...

• Astoa agertu zitzaion mutilaren historia

  Iñaki Arratibel Zurutuza (1933) Ataun

  Behin mutil bat andregaia bisitatzera zihoan baina kexu zen lokatza handia zegoelako. Astoa agertu zitzaion eta haren gainean joan zen, baina...

• Mateo Txisturen elezaharra

  Iñaki Arratibel Zurutuza (1933) Ataun

  Mateo Txistu meza ematen ari zela, erbia eta txakurrak elizan sartu ziren; apaiza meza utzi eta atzetik joan zen eskopeta hartuta.

• "Bertan goxo"

  Iñaki Arratibel Zurutuza (1933) Ataun

  Gauza guztiek hizketan zekiten denboran gertatutakoa. "Aurrerago eta goxoago" esaten zuen belarrak, eta aurrera eta aurrera joaten ziren ardiak...

• Jentilen ipuinak-eta asko entzuten zituzten haurtzaroan

  Iñaki Arratibel Zurutuza (1933) Ataun

  Orain ez da jentilen ipuinik entzuten. Beren denboran artazuritzetan-eta egunero entzuten zituzten.

• Paristik beharrean Bizkargitik etorritako umea

  Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano

  1941eko maiatzaren 3an jaio zen, Santa Krutz egunean. Bizkargin erromeria egiten zen eta ijito asko egoten ziren. Osabak soinua jotzen zuen. Aitak kontatzen zion bera ez zela Paristik etorri, gainontzeko umeen antzera, Bizkargitik baino, osabaren soinu barruan. Aita oso ipuinzalea eta fantasiosoa zen.

• Berriotxoaren bizitza kontatzen zien amak

  Angel Arriolabengoa (1932) Aramaio

  Ipuin askorik ez zen entzuten etxean. Amak gehiago aitak baino. Antonio (Balentin) Berriotxoaren bizitza kontatzen zien liburu batetik.

• Ermitak aspaldiko leku paganoetan kokatuta

  Juan Larreategi Agirregomezkorta () Eibar

  Ermitak kokatzen diren lekuak aspaldi leku paganoak zirela uste du Juanek. Askotan ermiten ondoan zuhaitz eder eta zaharrak egoten dira, aspaldiko santutegiak izango balira bezala.

• Afalondoko giroa

  Barbara Bengoa Argarate (1926) Eskoriatza

  Aitak afal-ostean arrosarioa errezatzen zuen. Aita eta ama, biak kontalariak. Kontuak entzutea gauza polita dela dio. Toponimia. Antzinako kontu bat aipatzen du.

• Orreagaganako fedea

  Txomin Arranbide (1922) Urepele

  Lehenago jende andana bat joaten zen Orreagara. baxe nafartarrak Irailaren 8an egiten diote erroemsaldia. Aitatxik meza sariak ematen zizkion hango apaiz bati, gogotik, ardo trago bat ematen baitzion ordainetan.

• Umetako beldurrak, iluntasuna eta automobilak

  Aurora Agirresakona Olalde (1933) Berriz

  Ilun-ilun egoten zen etxerako bidea. Behin gertatutako pasartea kontatzen du. Automobiletan sakamantekasa ibiltzen zela esaten zieten, eta autoa ikusiz gero, ezkutatu egiten ziren.

• Plagearen ipuina

  Bibiñe Pujana Intxaurbe (1951) Zeanuri

  Zeanuriko 'Plagearen ipuina' kontatzen du Bibiñek pasarte honetan.

• 'Iturriako Andra Grazia' ipuina

  Bibiñe Pujana Intxaurbe (1951) Zeanuri

  'Iturriako Andra Grazia' ipuina kontatzen du.

• 'Petralandako akelarrea' ipuina

  Bibiñe Pujana Intxaurbe (1951) Zeanuri

  'Petralandako lamiñek' ipuina.

• Juan arotzaren ipuina

  Bibiñe Pujana Intxaurbe (1951) Zeanuri

  Areatzako ("Billaro") Juan arotzaren ipuina.

• Zubiriko zubiaz zerbait

  Alicia Villanueva Zandueta (1930) Esteribar

  Zubiriko zubiaren inguruko sinesmenak; txakurren amorrua sendatzen omen zen bertan.

• Zubiriko uren ospea Ilurdotzeraino hedatua

  Joaquin Garrues Goñi (1895) Esteribar

  Zubiriko ura sendagarria zela esaten zuten.

• Peru jentilaren kontuak

  Benito Lamariano Agirre (1909) Justo Lizarralde Eskibel (1917) Antzuola

  Azkuagako Peru jentilari gertatutakoak.

• Sorginen kontakizunak eta beste batzuk

  Benito Lamariano Agirre (1909) Justo Lizarralde Eskibel (1917) Antzuola

  Hiztunen aitajaunek kontatzen zituzten sorgin kontuak. Lazkaoko abadeen eta Ataungo amandrearen kontuak. Konjuru bat.

• Izarrak

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  Izarren inguruko kontakizuna.

• Izar buztanduna

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  Izar buztandunaren inguruko kontakizuna.

• Laminen kontuak

  Joxe Mari Ormaetxea () Aramaio

  Laminen kontuak kontatzen zizkieten, halako zubian egoten zirela eta. Behin, gaztetan Azkoagatik neska-laguntzetik zetorrela, hontzaren oihua entzun eta ileak ere tente jarri zitzaizkion.

• Martin Abade, apaiz ehiztaria

  Joxe Mari Ormaetxea () Aramaio

  Sorginzubi deitzen da lekua. Martin Abaderen ipuina sarri entzun du; Urkiolako abadea ei zen. Apaiz ehiztariaren elezaharra kontatzen du.

• Barajaungo kondea

  Ana Mari Balanzategi Unzueta () Fermina Balanzategi Unzueta (1936) Aramaio

  Barajaungo kondeari buruzko kontuak. Garai bateko esaera: ezkondu behar zuen emakumeak, lehenengo gaua kondearekin pasatu behar zuen.

• Lamiak eta ur-txakurrak, erreka bazterretan

  Ana Mari Balanzategi Unzueta () Fermina Balanzategi Unzueta (1936) Aramaio

  Lamiei eta ur-txakurrei buruzko kontuak. Aramaio inguruko erreketan ibiltzen zirela esan ohi zien. Ur-txakurrak nolakoak ziren azaltzen dute: bizarrarekin eta ahoan sua ("argixe letxe"). Lamien kontuak esaten zizkien beldurtzeko, etxera goiz bueltatzeko...

• Hontzaren uluarekin beldurtu

  Ana Mari Balanzategi Unzueta () Fermina Balanzategi Unzueta (1936) Aramaio

  Gauez etxeratu behar zutenean, hontzaren uluarekin beldurtu egiten ziren.

• Oletako oilarren kondaira

  Ana Mari Balanzategi Unzueta () Fermina Balanzategi Unzueta (1936) Aramaio

  Aramaioko Oleta auzoko oilarren kondaira.

• Laminak; Anbotoko dama

  Bizenta Kortabarria (1912) Aramaio

  Laminen inguruko kontu batzuk entzun izan ditu, baina gutxi. Anbotoko dama.

• Umeak beldurtzeko pertsonaiak

  Bizenta Kortabarria (1912) Aramaio

  Umea beldurtzeko "sakamantekie" etorriko zela esaten zitzaion; ijitoak zetozela...

• Antzinako ipuinak; Anbotoko "señorie"

  Bizenta Kortabarria (1912) Aramaio

  Kondearen inguruko istorio zaharra. Anbotoko "señorie".

• Sugeen inguruko aipamenak

  Bizenta Kortabarria (1912) Aramaio

  Sugeen inguruko azalpenak.

• Ipuin zaharra: sugea eta behia

  Bizenta Kortabarria (1912) Aramaio

  Ipuin zaharra. Sugeak behiari esnea edaten zion kontu zaharra.

• Laminategi

  Felipe Errasti Ugarte (1929) Aramaio

  Etxean entzundako kondairak. Laminategi izeneko soro bat bada inguruetan. Orduko kontuek diote laminak dantzan ibiltzen zirela soro horretan. Laminak nolakoak izaten ziren.

• Sorginzubi

  Felipe Errasti Ugarte (1929) Aramaio

  Sorginzubi izenaren jatorria. Sorginei buruzko kondairak. Etxean entzundako kondairak. Laminak, muti

• Sorginak eta laminak

  Felipe Errasti Ugarte (1929) Aramaio

  Laminak: neska ederrak, mutilak engainatzen zituzten eta erreka-ertzetan egoten ziren. Sorginak: gauez ibiltzen ziren, eta neska-mutikoak beldurtzen zituzten.

• "Anbotoko señorie"

  Felipe Errasti Ugarte (1929) Aramaio

  "Anbotoko señorie"ri buruzko kontuak.

• Frantsesen urrea

  Felipe Errasti Ugarte (1929) Aramaio

  Antzinako gerretan, frantsesen gerretan-eta, urrea gordeta utzi omen zuten frantsesek Jarindon, Gantzagan eta Aramaiotik beherako erreka bazterreko "arteroixen".

• Tximisten inguruko kontuak

  Juanita Errasti (1930) Aramaio

  Supersitizoak. Tximista dagoenean, arbolapea txarra dela dio. Aizkora, sardak... oso arriskutsuak direla dio; ganaduen adarrak ere tximista tiratzen omen dute.

• Martin Abaderen mitoa

  Julian Unzueta Etxebarria (1929) Aramaio

  Martin Abaderen mitoa (Mateo Txistu, beste leku batzuetan). Meza bertan behera utzi eta erbiaren atzetik joan zen abadearen istorio ezaguna.

• Santa Kruz apaizaren ihesa

  Julian Unzueta Etxebarria (1929) Aramaio

  Santa Kruz apaiza basagerlari lanetan zebilen inguruan. Atxilotu egin zuten eta preso zeukaten Aramaioko udaletxean. Ihes egitea lortu zuen fusilatu behar zuten bezperan. Uretan leporaino sartuta egon zen luzaro, eta baserritar baten laguntzaz kobazulo batera joan eta han ezkutatu zen.

• San Isidoren miraria

  Julian Unzueta Etxebarria (1929) Aramaio

  San Isidroren miraria. Soroan utzi ganaduak goldearekin, elizara joan, eta itzuli zenean lanak eginda aurkitu ei zituen. Maiatzaren 15ean da eguna,artoa ereiteko sasoia. Artoa oso inportantea zen garai hartan.

• Aramaiok Otxandio engainatu eta lurrak bereganatu

  Julian Unzueta Etxebarria (1929) Aramaio

  Esaera batek dio Otxandiok eta Aramaiok lurrak banatzeko sistema bat adostu zutela: goizean oilarrak kukurruku egindakoan, bi pertsona, bakoitza bere herritik, irten eta tril egiten zuten lekuan jarriko zutela muga. Baina Aramaiotarrak oilarrari kandela ipini, lehenago abiatu eta Otxandio ondoraino heldu zen. Horregatik da hain handia Aramaio. Bestalde, aitak kontatzen zion behin hildako bat agertu zela Otxandio eta Aramaio bereizten duen errekan eta otxandioarrek Aramaio aldera bultza egin ziotela, kasuaz hango epailea arduratu zedin.

• Torrealdeko Jauna eta Anbotoko Señora

  Paula Unzueta Etxebarria (1926) Aramaio

  Esaera zen Torrealdeko jaunarekin pasatu behar izaten zutela lehenengo gaua ezkontzera zihoazen Aramaioko neskak. Anbotoko Señoraz, berriz, batetik bestera zebilela ez zeruak eta ez lurrak hartu nahi ez zuelako.

• "Dontxona"

  Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

  Domeke jaio aurreko kondaira da "Dontxona". Istorioa: bazen mutil batekin zebilen neska bat, eta, antza, mutil horrekin ez ibiltzeko gela batean sartu zuen aitak. Urte askoan eduki zuen alaba giltzaperatuta. Neska atera zutenerako, itxuraldatuta zegoen, ilea ia lurreraino zuela...

• Torraldeko kondaira

  Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

  Torraldeko kondaira: ba omen zen Torralden gaztelu bat, eta bertakoa Ibabeko neskaren batik zegoen maiteminduta. Anbotoko Mari Torraldera joaten omen zen bisitan. Zeruan argitasun bat ikusten zutenean, jendeak esaten zuen "Anbotoko señorie" pasatu zela.

• "Anbotoko señorie"n koba

  Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

  Domeke egona da gaztetan "Anbotoko señorie"n koban. Anaia Xabinekin joaten zen Untzetara. "Anbotoko señorie" Salgon bizi zela esaten zen.

• Arima purgatoriokoari harrika

  Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

  Domekeren aitari mutikotan esaten zien Goiko errotako presan laminak egoten zirela. Behinola, gau-eskolatik bueltan zetozele San Roke ermita inguruko gereziondo batean zuritasun bat agertu zitzaien "aiaiai!!" eginez. "Arima purgatoriokoa izango da!" pentsatu zuten. Hurrengo egunerako txapelkada harri bete prestatu zuten mutikoek...

• Patakon Larrabetzuko lapurra

  Santi Villareal Barrena (1935) Amorebieta-Etxano

  Patakon Larrabetzuko lapurra ezaguna zen inguruetan. Hari buruz entzundakoak, berak ez baitzuen ezagutu, kontatzen ditu Santik pasarte honetan.

• Baltzolako kobako herensugearen maldizioa

  Juan Iturriondobeitia Larruzea (1929) Amorebieta-Etxano

  Juanen familia dimoztarra zen eta familiako anaia biri pasatutakoa kontatzen du: Baltzolako kobetan anaia batek herensuge bat jo zuen harri batekin. Herensugeak maldizioa bota zion eta ordutik bere familian, iturriondobeitiatarren artean, ez da herrenik eta konkordunik falta izan.

• Autzaganen sorginak, Gorozikan laminak eta makaletan prakagorriak

  Juan Iturriondobeitia Larruzea (1929) Amorebieta-Etxano

  Autzagane aldean sorginak zeudela kontatzen zuten eta Gorozikan laminak. Denboralea zegoenean, prakagorriek Zornotzatik Bermeorako bidean zeuden makaletan jolasten ei zuten.

• Sorginei buruzko kontuak

  Erramun Salaberria Lopetegi (1927) Lezo

  Lopene baserritik gertu, bazen zulo txiki bat. Umetan kalera enkargutara joaten zirenean, goiz bueltatzeko esaten zien bestela zulotik sorginak aterako zirela. Zulo ingurutik ikaratzen pasatzen ziren.

• Arrateko pausoen ibilbideko santutxuen kondaira

  Vicente Areta Lezeta (1938) Mari Asun Azpiri Mandiola (1946) Eibar

  Arrateko Pausoen kondaira kontatzen du Mariasunek. Ama Birjinak atseden hartu zuen lekuetan eraikitakoak omen dira. Santutxuen kokalekuak zeintzuk diren eta nola apainduta dauden azaltzen dute.

• Fenomeno arraroak

  Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

  Erramunek ez du inoiz sorginik ikusi, baina gau-lanean ibili den denboretan gauza aski arraroak pasatu zaizkio. Gau-lana egiten ari zirela, argi ikaragarri bat ikusi izan zuten behin baino gehiagotan eta pentsatu ere bai: "Hori ez duk egunekoa". Garaitsu hartan, Intzensoroerrekan, brasaren moduko gauza gorri-gorri bat ikusi zuten. Eskuetan hartu eta erre egiten zuen. Zenbat eta ur gehiago bota, orduan eta gorriago. Gero aditu izan zuten errusiarrek zer edo zer botatzen zutela, probak egiteko edo.

• Aiako Harriko zomorroak

  Frantxiska Pagadizabal Artola (1931) Oiartzun

  Auzoko emakume batek sorginak ikusten omen zituen, Aiako Harriko zomorroak edo. Egun jakina omen da sorginkeriaz baliatzeko. "Ne hitzak etzala iñor ofendittu".

• San Martinen eliza, jentilek egindakoa

  Tiburtzio Izagirre Arratibel () Ataun

  San Martingo eliza jentilek egindakoa dela diote. Gizon handiak indartsuak omen ziren.

• Eibarren sorginik bai?

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Eibarren igarleak eta sorginak zeudela esaten zen, ikatza botatzen omen zuten tximinietatik. Jose Mariren ama joan zen igarlearengana. Aita umea zeneko kontakizun bat.

• Erbia harrapatzera joateko meza utzi zuen abadearen ipuina

  Juanita Irigoras Zabala (1917) Juan Okamika Aboitiz (1917) Gernika-Lumo

  Juanaren aita Mendatakoa zen eta umetan hara joaten ziren, gonbidatuta. Amamak kontatzen zuen ipuina: ehizarako zaletasuna zuen abade batek behin meza utzi ei zuen erbia harrapatzera joateko. Zer gertatu zitzaion.

• Txindorraren eta pinpilinpauxaren inguruko sineskeriak

  Miren Terese Olaeta Torrezuri (1939) Juan Cruz Torrezuri Larruzea (1908) Gernika-Lumo

  Amaren sineskeriak. Neguan txindorra leihora etortzen zenean, "notizixek, eroan zaharrak eta ekarri barrixek" esaten zen. Pinpilinpauxa zuri bat ikusiz gero, albiste onak; beltza izanez gero, berriz, txarrak.

• Sorgin-putzuak Ajangizen eta Lamikizen

  Benigna Asla Ortuzar (1935) Gernika-Lumo

  Sorginen inguruko kontu asko entzun izan dituzte. Ajangizko putzu bat sorginen putzua zela eta handik sorginak irteten zirela esaten zuten. Lamikizen ere ba ei zen beste sorgin-putzu bat. Jendea beldur izaten zen gauez handik pasatzeko.

• Arimen inguruko kontakizunak

  Benigna Asla Ortuzar (1935) Gernika-Lumo

  Arimak penatan. Entzun izan dituzte halako kontuak. Lekeitiora bidean gertatutako kasua.

• Gaztetako sineskeriak; Sakamantekas

  Urionabarrenetxeatarrak () Gernika-Lumo

  Beldurra pasatzen zuten Sakamantekas zela eta. Beste sineskeria batzuk: etxeari bueltak emanez gero, arimak irteten zirela.

• Bidegurutzeetan aitaren egin, sorginik ez irteteko

  Eskolastiko Asla Asla (1929) Gernika-Lumo

  Eskolastikok amari entzun izan zion gurutze formako bidegurutzeetan aitaren egin behar zela, arriskutsuak zirelako. Bestela, sorginak irten zitezkeen.

• Axelko eta Otsoko

  Bixente Pagoaga Gallastegi (1946) Arrasate

  Ipuinak. Axelko eta Otsoko.

• Suaren inguruan esertzen ziren neguko gauetan

  Garbiñe Kortajarena Bilbao (1946) Karmele Kortajarena Bilbao (1930) Bilbo

  Suaren inguruan esertzen ziren denak neguko gauetan. Ipuinak kontatzen eta kantuan aritzen ziren orduan suaren bueltan.

• Haur literaturara Juan Karlos Egileorren eskutik

  Joxe Irazu Garmendia (1951) Asteasu

  Ipuin bat kontatzen du, beharrari buruzkoa. Beharrak eraginda hasi zen haur literatura idazten. Juan Karlos Egileorrekin topo egin zuen. Anekdota bat kontatzen du.

• "Euskal Herrietako ipuinak" eta "Marixor" umeentzat

  Yolanda Arrieta Malaxetxebarria (1963) Etxebarria

  "Euskal Herrietako ipuinak" eta "Marixor" erabili ditu haurrekin.

• Sorginak barikuetan

  Jose Antonio Madariaga Torrealdai (1929) Estefania Urrutia (1933) Forua

  Barikuetan sorginak izaten zirela dio Estefaniak. Bizipen xelebrea izan zuen berak behin.

• Sorgina zelan desagertu zen

  Jose Antonio Madariaga Torrealdai (1929) Estefania Urrutia (1933) Forua

  Aitari entzundako kontua kontatzen du Jose Antoniok: jantzi zuriarekin eta kateekin agertzen zen sorginarena.

• "Jainkoari bat eman eta bost hartu" ipuina

  Jose Antonio Madariaga Torrealdai (1929) Estefania Urrutia (1933) Forua

  Pasarte barregarria kontatzen du Jose Antoniok, apaiz batek esandako "jainkoari bat eman eta bost hartu" esaldiaren ondorioz gertatutakoa.

• Sorgina eta urrezko orraziaren ipuina

  Dominga Larrauri (1897) Galdakao

  Sorginaren ipuina kontatzen du, errekan orrazia kendu zionari mehatxu egin zionekoa. Aitak esaten zion orrazia ez zela sorginena, sorginak pertsonak zirela.

• Izararekin batuta agertzen zenaren kontua

  Dominga Larrauri (1897) Galdakao

  Aitari norbait izararekin batuta agertu zitzaioneko kontua.

• Tontolapikoren ipuina

  Juliana Jauregi Arietaleanizbeaskoa () Elorrio

  Tontolapikoren ipuina kontatzen du.

• Otsokoren ipuina

  Juliana Jauregi Arietaleanizbeaskoa () Elorrio

  Otsoko eta azeriaren ipuina kontatzen du, Peru eta Marixa ere aipatzen dituena.

• Igozko andrearena, kontakizuna

  Zipriano Bilbao Urkiza (1918) Markina-Xemein

  Igozko andreari gertatutakoa kontatzen du.

• Bedartzandiko gau argia, kontakizuna

  Zipriano Bilbao Urkiza (1918) Markina-Xemein

  Bere aitak-eta, minerala ateratzen ari zirela, iluntzetan argia ikusten zuten eta piztia zela pentsatu zuten. Zer zen ikustera ausartu ziren gauez. "Gaua gauekoentzat", dio. Ordukoa kontatzen du.

• Marixe kobako, Anbotoko señorie

  Zipriano Bilbao Urkiza (1918) Markina-Xemein

  Bere aititak, medikuarekin batera, Marixe kobakoa (Anbotoko señorie) ikusi zuenekoa kontatzen du.

• Sorginen urrezko kopa, kontakizuna

  Zipriano Bilbao Urkiza (1918) Markina-Xemein

  "Mokomata" edo pistola atera zutenean, sorginak desagertu zirenik ez dela egia dio. Sorginen urrezko kopari buruzko kontakizuna kontatzen du.

• Umeek Marixe kobakoa ikusi zuteneko kontakizuna

  Zipriano Bilbao Urkiza (1918) Markina-Xemein

  Ardi bila joandako umeek Marixe kobakoa ikusi zuteneko kontakizuna egiten du.

• Meatzeetako katu zuriaren kontakizuna

  Zipriano Bilbao Urkiza (1918) Markina-Xemein

  Anbotoko meatzeetatik zetorrela, hango langileburuak katu zuria ikusi eta jo zuenekoa kontatzen du.

• Ehiztariak eta katu zuria, kontakizuna

  Zipriano Bilbao Urkiza (1918) Markina-Xemein

  Bere aita zenari gertatutakoa kontatzen du; ehiztariak ziren eta txakurrei erakusten ari zela, katu zuri-zuria ikusi zuten. Tirokatzen saiatu ziren baina ezkutatu egin zitzaien. Haize handi batek bueltaka erabili zituela dio.

• Errekako argitasuna, kontakizuna

  Zipriano Bilbao Urkiza (1918) Markina-Xemein

  Errekan argitasuna ikusi zutenekoa kontatzen du.

• Kukubiltxu ipuina

  Zipriano Bilbao Urkiza (1918) Markina-Xemein

  Kukubiltxuren ipuina kontatzen du.

• Urkiolara eskean, ipuina

  Miren Uriarte Loroño (1926) Larrabetzu

  Urkiolara San Antoniori eskean joan zireneko bi bikoteren kontu barregarria kontatzen du Teresak.

• Garbantzuak hankapean hartuta promesa betetzen, ipuina

  Miren Uriarte Loroño (1926) Larrabetzu

  Bikote batek promesa egin zueneko pasarte barregarria kontatzen du Mirenek.

• Soroko lanei buruzko ipuinak

  Teresin Jauregi Mintegi (1924) Miren Uriarte Loroño (1926) Larrabetzu

  Istorio bat kontatzen du Mirenek, soroetan lanean ibiltzen zirenekoa. Teresak beste bat kontatzen du.

• Dinamita eta otoitzak sorginen kontra

  Teresin Jauregi Mintegi (1924) Miren Uriarte Loroño (1926) Larrabetzu

  Dinamita sortutakoan, sorginak desagertu zirela diote. Bidegurutzeetan, hiletetan, apaizak aita gurea errezatzen zuen.

• Fernandoren ipuina

  Josepa Espilla Sololuze (1922) Etxebarria

  Fernandoren ipuina kontatzen du, emazteari ziria sartu zionekoa.

• Etxera sartzeko trikimailuak, ipuina

  Josepa Espilla Sololuze (1922) Etxebarria

  Markinan gertatutako pasarte barregarri bat kontatzen du.

• Goruetan ari ziren emakumeen kontua

  Josepa Espilla Sololuze (1922) Etxebarria

  Lihoaren lanak aurretikoak izan zirela dio, berak ez duela ezagutu. Elkarrekin egiten zuten goruetan emakumeek. Aitak kontatutako pasarte bat kontatzen du. Kantu bat errezitatzen du.

• Gereako apaizaren ipuina

  Josepa Espilla Sololuze (1922) Etxebarria

  Gerea (Mallabia) auzoko apaizaren ipuina kontatzen du.

• Mutil tontoaren ipuina

  Josepa Espilla Sololuze (1922) Etxebarria

  Mutil tontoaren ipuina kontatzen du.

• Anbotoko sorgina zeruan

  Josepa Espilla Sololuze (1922) Etxebarria

  Amamak kontatzen zion Anbotoko sorgina ikusi zuenekoa.

• Fernandoren erbiaren ipuina

  Josepa Espilla Sololuze (1922) Etxebarria

  Fernandoren ipuina kontatzen du, egurretara joan eta ehiztariei ziria sartu zienekoa.

• Peru eta Marixe, eta lapurren ipuina

  Josepa Espilla Sololuze (1922) Etxebarria

  Peru eta Marixeren ipuina kontatzen du, lapurrekin gertatutakoa.

• Azeria eta otsoaren ipuina

  Josepa Espilla Sololuze (1922) Etxebarria

  Azeria eta otsoaren arteko pasarteak kontatzen dituen ipuina.

• Emakumeak sorginez mozorrotuta

  Juan Otxandio () Larrabetzu

  Juanek pasarte bat kontatzen du, azalduz zela mozorrotzen ziren emazteak sorginez senarra ikaratzeko.

• Larrabetzuko lapurrarenak

  Kresen Loroño () Juan Otxandio () Miren Uriarte Loroño (1926) Larrabetzu

  Larrabetzuko lapurraren istorioak kontatzen dituzte.

• "Bakotxa eta trokotxa"ren ipuina

  Miren Uriarte Loroño (1926) Larrabetzu

  Bakotxa eta trokotxaren ipuina kontatzen du Mirenek.

• "Apaiza, Maria eta bere senarra"ren ipuina

  Juan Otxandio () Larrabetzu

  Baserri baten paretik pasatzen zen apaiz bati buruzko pasartea kontatzen du Juanek.

• Zubiriko zubiaz

  Katalina Rekalde Ilarregi (1904) Esteribar

  Zubiriko zubian txakurren amorrua kentzen zela esaten zen.

• San Juanetako ohiturak Urtasunen; Zubiriko iturriaz zerbait

  Jose Peña Lesa (1912) Esteribar

  San Juan bezperan sua egiten zen Urtasunen eta "sarna fuera" esaten zuten. Zubiriko iturriaren, zubiaren eta bertako uraren inguruko kontuak.

• Suan Juan bezperako sua eta Zubiriko iturria

  Joaquina Navarro Galduroz (1894) Esteribar

  San Juan bezperan su aunitz egiten ziren. Suaren inguruan salto egiten zen. Zer esaten zuten. Jendeak Zubiriko iturrira joateko ohitura zuen. Iturriaren inguruko sinesmenak.

• Bikotea eta udare-lapurraren ipuina

  Javier Arruti Izeta (1942) Orio

  Pasarte barregarria kontatzen du, bikote baten eta udare-lapurraren ingurukoa.

• Sorgin-kontuak, umeak beldurtzeko

  Juliana Mendizabal Guenetxea (1923) Berriz

  Osaba batek sorgin kontuak kontatzen zizkien, beldurtzeko. Iluntzen zenean ez zen argirik egoten inun eta orduan irteten omen ziren sorginak. Auzoko emakume bat sorgina eta lapurra zela esaten zieten.

• Sakamantekasen inguruko sinesmenak

  Juliana Mendizabal Guenetxea (1923) Berriz

  Sakamantekasen inguruan esaten zituzten kontuak. Sinistu egiten zituzten denak. Orduan inork ez zizkiela gauzak behar den bezala esplikatzen eta ez zirela ondo bizi dio.

• Sakamantekas-en kontuak

  Juanita Agirre Etxeberria () Azpeitia

  Eskolatik etxera bidean inoren automobilean ez sartzeko esaten zioten. Sakamantekasen kontuak entzun eta beldurra izaten zuen. Eskolatik etxera bidean zer entretenimendu izaten zituzten aipatzen du; marrubiak biltzen, pilotan jolasten... aritzen ziren.

• Txanogorritxuren ipuina

  Ibon Egaña Etxeberria (1981) Urnieta

  Txanogorritxuren ipuina kontatzen du.

• 1933ko izar-aldaketa harrigarria

  Jose Javier Azpitarte Usin (1920) Azkoitia

  1933an (1913 esaten du, baina 1933 esan nahi zuen) izugarrizko izar-aldaketa egon zen. Ordubetean zortzi mila izar aldatu omen ziren. Ikusgarria izan zela dio. Aurrekoek esaten zuten halakoren bat gertatzen zenean, gerra etortzen zela eta halaxe gertatu zen: handik hiru urtera Gerra Zibila hasi zen. Gerora liburuetan irakurri izan du gertaera horren inguruko azalpena.

• Erreka ondoan gauza zuri bat ikusi zuen gauean

  Anttoni Larringan Bastida (1906) Berriz

  Garai batean sorginak irteten omen ziren. Behin berari gertatu zitzaiona. Lehengusinaren izara sasian utzi zuen, erreka baten ondoan. Gauen gogoratu zen han utzi zuela eta bila joan zenean, gauza zuri bat ikusi zuen erreka ondoan. Gainera, mugitu egin zen. Etxera alde egin zuen korrika eta Amabirjinari laguntza eskatu zion. Zer izan ote zen?

• Mari Urrika ikusi zuen, suzko buztan eta guzti

  Anttoni Larringan Bastida (1906) Berriz

  Mari Urrikak Oiz menditik Anbotara joan-etorriak egiten zituen udaberrian eta udazkenean. Oiz mendia baino beherago aitarekin iratan zebilela, berak ikusi zuen Mari Urrika pasatzen. Suzko buztan luze bat ei zeukan. Behiak ere beldurtu egin omen ziren.

• Amabirjinak Andikoako eliza gurutze ondoan gura

  Anttoni Larringan Bastida (1906) Berriz

  Beti ezagutu du eliza Andikoa auzoan. Atzerago gurutze bat zegoen eta esaten zuten Amabirjinak eliza han egitea nahi zuela. Langileek egunez ekarritako harriak gauez hara eramaten ei zituen Amabirjinak. Egun batez Amabirjinak "karretero"ari (gurdizainari) hauxe esan zion: "aida zuridxe, aida gorridxe, horri begire daguen horri atara begidxe"; esaera horrek familia bati nola eragin zion.

• Sorginen akelarreak

  Pedro Akordarrementeria Bekoetxea (1926) Gautegiz-Arteaga

  Sorginen kontuak. Ilargi betearekin akelarreak egiten zituztela dio, mendietan egiten ziren jaiak. Kristautasuna sartu aurretik Euskal Herria zelakoa zen kontatzen du.

• Mañariko senar-emazteen istorioa

  Bernardino Arostegi (1902) Gatika

  Mañariko senar-emazte batzuen kontua.

• Mozkorraren istorioa

  Bernardino Arostegi (1902) Gatika

  Mozkor baten istorioa.

• Atxuriko Florentzio ardozalearenak

  Bernardino Arostegi (1902) Gatika

  Atxuriko Florentzio ardozalearen istorioa.

• Atxuriko Florentzioren heriotza

  Bernardino Arostegi (1902) Gatika

  Atxuriko Florentzioren kontuak, pneumoniaz hil zenekoa.

• Bizikletarekin lehenengoz ibili ziren biren istorioa

  Bernardino Arostegi (1902) Gatika

  Tabakozale bi bizikletarekin lehenengo aldiz ibili zireneko pasarte barregarria kontatzen du.

• Bizikletarekin lehenengoz ibili ziren biren istorioa (jarraipena)

  Bernardino Arostegi (1902) Gatika

  Tabakozale bi bizikletarekin lehenengo aldiz ibili zirenekoari buruzko kontakizun barregarria kontatzen du.

• Peru eta Marixeren ipuina: garia ebakitzeko zerra

  Bernardino Arostegi (1902) Gatika

  Peru eta Marixeren ipuina kontatzen du.

• Peru eta Marixeren ipuina: kornetarekin hildakoak pizten

  Bernardino Arostegi (1902) Gatika

  Peru eta Marixeren ipuina kontatzen du.

• Sorginak amildegian egoten ziren

  Benantzia Azkueta (1896) Galdakao

  Sorginak Pagatzan, amildegian, egoten zirela dio. Sorginak asko aipatzen zirela dio. Berak ez du sinesten. Errezatzen joaten ziren sorginen kontra.

• Ermuko lamiak

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Lamiek urrezko orrazia omen zuten. Ermuko jendeak ikusi izana onartzen zuen. Eibarren ordea, lamiak baino sorginak zeudela esaten zen, kateak botatzen zituztela.

• Laminei buruzko kontuak

  Santiago Gurtubai Izagirre (1912) Amorebieta-Etxano

  Laminei buruzko kontuak kontatzen ditu. Laminek gauez argia ematen dutela dio eta arnas-hotsa ateratzen dutela. Laminak goizaldean agertzen direla dio, haitzarteetatik.

• Kontu eta istorio zaharrak

  Santiago Gurtubai Izagirre (1912) Amorebieta-Etxano

  Errotara joan eta desagertu egiten zen emakumearen kontua azaltzen du. Oilarrari orratza sartzen zioteneko kontua. Eibarren eskopetak egiten hasi zirenean desagertu omen ziren sorginak.

• "Garbantzito"ren ipuina

  Antigua Urbieta Etxaburu (1938) Ondarroa

  Bilobari "Garbantzito"ren ipuina kontatzen ei dio, baina ez ei zaio gustatzen. Nola kontatzen dion ipuina.

• Kako-erreka izenaren jatorria

  Sofia Etxebarria Zaballa (1926) Orozko

  Deabrua eta San Martini buruzko ipuinaren bukaera kontatzen du. Kako-erreka izena nondik datorren kontatzen du.

• Jauregiko neskamearen kondaira

  Sofia Etxebarria Zaballa (1926) Orozko

  Jauregiko neskameari gertatutako kontuak kontatzen ditu.

• Laminei buruzko kondaira

  Sofia Etxebarria Zaballa (1926) Orozko

  Laminei buruzko kondaira kontatzen du.

• Gerra garaiko kontu sinesgaitza

  Sofia Etxebarria Zaballa (1926) Orozko

  Bere nebari gerra garaian gertatuko kontu miragarria kontatzen du.

• Lamina batekin maitemindu zen mutilaren kondaira

  Sofia Etxebarria Zaballa (1926) Orozko

  Lamina batekin maitemindu zen mutilaren kondaira kontatzen du.

• Laminen beldur, ezin azazkalik moztu

  Sofia Etxebarria Zaballa (1926) Orozko

  Laminak ogi eske etortzen zirela sarri kontatzen du. Bere amak astearte eta ostiraletan ez omen du azazkalik mozten uzten; bestela, laminak etortzen omen dira orraziarekin. Laminek azazkalen ordez, erpeak dituztela dio.

• Apaizaren eta sorginen kondaira

  Sofia Etxebarria Zaballa (1926) Orozko

  Apaizak errezatu egiten zuen hodeietatik harririk edo txingorrik ez erortzeko. Kanpaiak jotzen zituzten jendeak ere errezatu zezan. Hainbat kondaira kontatzen ditu.

• Arditara joan zen neskaren eta laminen kondaira

  Sofia Etxebarria Zaballa (1926) Orozko

  Laminak zelan desagertu ziren kontatzen du. Norbaitek lamina zeukanean, deiadarka hasten zen ezin hilda, eta lamina zerbaiti ematen omen zioten. Arditara joan zen neskaren eta laminen kondaira.

• Neskamearen eta lan eske hasten ziren laminen kondaira

  Sofia Etxebarria Zaballa (1926) Orozko

  Sorginak edo laminak kutxatxo txikietan gordetzen zituzten eta handik ateraz gero, jakin egin behar zen haiek berriz barrura sartzen. Neskamearen eta lan eske hasten ziren laminen kondaira.

• San Juan garaiko bedeinkazioaren eta sorginen kondaira

  Sofia Etxebarria Zaballa (1926) Orozko

  San Juan eguna baino lehen eta ondoren, apaizak soroak bedeinkatzen zituen. Horri loturiko kondaira kontatzen du.

• Pagoaren gainetik sorginak entzun zituenaren kondaira

  Sofia Etxebarria Zaballa (1926) Orozko

  Pagoaren gainetik sorginen kontuak entzun zituen gizonaren kondaira. Erreginaren alaba sendatu zuen, sorginei entzundakoaren bitartez.

• Araoa gaizki esan zuen gizonaren kondaira

  Sofia Etxebarria Zaballa (1926) Orozko

  Araoa gaizki esan zuen gizonaren kondaira. "Laino guztien gainetik eta mata guztien azpitik", esan omen zuen.

• Sukaldeko gizonaren eta sorginaren kondaira

  Sofia Etxebarria Zaballa (1926) Orozko

  Morokila egiten ari zen gizonaren eta sorginaren kondaira.

• Purgatorioko arimak

  Sofia Etxebarria Zaballa (1926) Orozko

  Arimak zergatik agertzen ziren azaltzen du. Purgatorioan zeudenak izaten omen ziren.

• Sorginak benetan nortzuk ziren

  Pedro Buruaga Murua (1911) Atxondo

  Sorginen jatorria zein den azaltzen du: Jesukristorengan sinesten ez zutenak ziren, kobetara bizitzera behartuak. Sorginek lapurretan egin behar izaten zuten eta kristauek, sorginak uxatzeko, sua pizten zuten.

• Apaizaren eta neskamearen istorioa

  Pedro Buruaga Murua (1911) Atxondo

  Lehen neska asko neskame joaten ziren. Neska bati gertatutakoa kontatzen du, apaizek egiten zituzten gehiegikeriak azalduz.

• Basoko iratxoak ikusi zituenekoa

  Juan Aiesta Urkiri (1893) Bedia

  Sorginak gauez ikusi izan ditu. Behin Gorbeia menditik etxerakoan anaiarekin zetorrela, gauez, iratxoak ikusi zituzten, piztu eta itzali egiten ziren suak. Atzera begiratu gabe joan ziren korrika etxera.

• Belearen istorioa

  Juan Aiesta Urkiri (1893) Bedia

  Sorginen kontuak. Beleek artoa jaten zuten lehen. Non lo egiten zuten begiratzera joan zenean bat, ilargipean, beldurtuta etorri zen beleak tiroak itzuli zizkiola eta.

• Sorginak eta iratxoak

  Juan Aiesta Urkiri (1893) Bedia

  Sorgin kontuak. Gau batez leihotik suak piztu eta itzali egiten zirela ikusi zuten etxekoek. Sorginak kobazuloetan egoten direla dio. Apaiz bati gertatutakoa kontatzen du.

• Lamien istorioa

  Juliana Sagarna Ortuondo (1907) Dima

  Sorginak eta lamiak bazirela esaten zioten. Lamien kontuak esaten zizkieten umeei, beldurtzeko. Bere aititak lamia ikusi zuenekoa kontatzen du.

• Kristautasunaren aurreko erlijioaren aztarnak.

  Bittor Kapanaga Elorza (1925) Otxandio

  Barandiaranek Orozkon eta Urbioi inguruan entzundako istorioa, "harri bihurtutako neskatila"rena. Garaiko San Juan ermitan estela zaharrak topatu zituzten eta haren azpian kedarra eta harlauza handi bat zulo bat erdian zeukala. Toponimoa "arane" zen. Kristautasuna ez zela egun batetik bestera sartu uste du.

• Arangio, mendi sakratua

  Bittor Kapanaga Elorza (1925) Otxandio

  Arangio mendi sakratua. Ermita ere badago. Lehengo gurtze lekuak ermitaz estali zituzten eta haietako batzuk aztertu zituen Bittorrek. Mendia hainbat urtetan sutan egon zela esan zioten zenbaitetan eta hortik ondorioztatu zuen mendi sakratua zela.

• "Paragueroak" ekarritako umeak

  Josepa Intxausti Mendibe (1932) Mendata

  Laugarren senidea jaio zenean, "paragueroak" ekarri zuela esan zieten anai-arrebei. Gau osoa eman zuten hura zaintzen, inork eraman ez zezan. Ohikoa omen zen hori esatea, umea "paragueroak" ekarri duela.

• Sorginak eta sakamantekas

  Pako Sorrondegi Urruzola (1936) Lasarte-Oria

  Beraien amak kontatzen zizkien sorginen kontuak, baina esaten zien, eskopetarekin bukatu zirela sorgin guztiak. Sakamantekas askotan aipatzen zieten.

• Cara al Sol eta Sacamantecas

  Micaela Sasiain Ormazabal (1929) Lasarte-Oria

  Urnietako eskolara joaten zen eskolara, eta 'Cara al Sol' abesten zuten. Maistrak Francisca zuen izena. Hogei bat ume egoten ziren eskolan, baina neskak eta mutilak bananduta. Egun batean, eskolako kide batek Sacamantecas ikusi zuela kontatu zuen, eta bakoitzari etxera laguntzen zion ordutik.

• Eskolara bidean Sacamantecasen beldur

  Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Lau urterekin eskolara joaten hasi zen Rafael, Lasartera. Kilometro bat zegoen eskolatik baserrira, eta Sacamantecasen beldur ibiltzen zen bidean. Gizon bat bazen Errekalden ilea mozten aritzen zena, erraminta kutxarekin, hura Sakamantecas zelakoan belar metan sartu eta han egon zen gurasoak siestatik esnatu ziren arte.

• "Adibiñadore" batzuen inguruko kontuak

  Eusebio Larragan Legarretaetxebarria (1922) Fruiz

  "Adibiñadore" batzuen inguruko kontuak.

• Lamiak iturrian

  Nikolasa Astorkiza Legarreta-Etxebarria (1921) Fruiz

  Etxean aitak eta amak kontatzen zuten lamien inguruko istorioa.

• Sorginen inguruko kontuak

  Nikolasa Astorkiza Legarreta-Etxebarria (1921) Fruiz

  Sorginen inguruko kontuak.

• Tximeleta antzeko sorginak

  Jesusa Legarreta Batiz (1916) Fruiz

  Lehenago tximeleta antzeko sorginak zeudela esaten zen. Orratzen kaxatik irteten ei ziren norbait eztabaidan sumatuz gero.

• Sorginak txerri bihurtuta

  Andres Gangoiti Elorriaga (1931) Fruiz

  Iluntze baten Paulino izeneko gizona ebakita zegoen belar pila bat ekartzera zihoala, txerri batzuk agertu zitzaizkion bidean. Sorginak edo lamiak ei ziren.

• San Migelgo ermitaren inguruko istorioa

  Mikaela Muruaga Oar (1906) Fruiz

  Aurrekoek San Migelgo ermitaren inguruan kontatzen zuten istorioa. San Migelen etxe bakar bat ei zegoen. Adineko bi pertsona bizi ei ziren bertan eta elkarren gainean hilda aurkitu ei zituzten.

• Begizkoa nola kendu umeari

  Jospin Galdona Bilbao (1919) Fruiz

  Umea emakume batengana eraman zuten begizkoa kentzeko. Ze erremedio egin zuten.

• "Salutadorie", zazpigarren semea

  Jospin Galdona Bilbao (1919) Fruiz

  "Salutadorie": denak mutilak direnean, zazpigarren semea izaten ei da. Mingainean gurutzearekin jaiotzen ei zen eta gaixoak sendatzeko dohaina ei zeukan.

• Sorginak tximiniatik gora

  Jospin Galdona Bilbao (1919) Fruiz

  Sorginak tximiniatik gora joaten ei ziren "Sasi guztidxen ganeti ta hodei guztidxen azpitti" esanda. Behin gizon batek sorginen esaldia entzun ei zuen, baina gero, nahastuta, alderantziz esan.

• Gurasoak kontalari onak ditu

  Joxe Mari Carrere Zabala (1963) Errenteria

  Guraso biak kontalari onak dira, baina batez ere aitak pasadizoak, anekdotak eta kontakizunak kontatzen ditu, ez ipuinak. Itsasontzian tximino bat jan zutenekoa. Amak askotan kontatzen ditu Errenteriako industriaren ingurukoak.

• Antzerkitik ipuin-kontaketara

  Joxe Mari Carrere Zabala (1963) Errenteria

  Koldo Amestoy kontalariaren eragina. Hasiera batean Joxe Mari literatura unibertsaleko ipuinak kontatzen hasi zen, baina ez zuen arrakastarik izan. Tradiziozko ipuinetara jo zuen, eta oso harrera ona izan zuen. Idatzita dauden ipuin asko irakurtzeko eginak daude, Barandiaranenak, ordea, entzuteko eginak. Ipuin-kontaketarako baliabideak.

• Ipuinak askotan unibertsalak dira

  Joxe Mari Carrere Zabala (1963) Errenteria

  Askotan tradiziozko ipuin bat dela uste badugu ere, istorio asko errepikatu egiten dira kultura ezberdinetan, ipuinen ezaugarria baita unibertsalak izatea. Hori bera gertatzen da, adibidez, Joantxo Hartza eta Lapurren Leizea ipuinekin. Kulturaz kultura ipuinen aldaerak daude.

• Ahozko tradizioa alboratzea

  Joxe Mari Carrere Zabala (1963) Errenteria

  Ahozko kontaketa, kasu askotan, bazertu egin da, zokoratu, 'ezjakin' itxuraren beldur. Euskal kulturaren zutabe garrantzitsua da ahozko literatura. Globalizazioaren eraginez, fikziozko pertsonaien izenak berdinduz joan dira.

• Ipuinak ez dira haurrentzat bakarrik

  Joxe Mari Carrere Zabala (1963) Errenteria

  Ipuinak haurrentzat bakarrik direla oso sartuta dago gizartean. Beste disziplinetan, ordea, ez da horrela pentsatzen. Horrela pentsatzeak kulturan arazo bat dagoela adierazten duela uste du Joxe Marik. Ipuin bera ezin duzu berdin kontaktu hartzailea umea edo heldua denean.

• Txupagorritxu

  Joxe Mari Carrere Zabala (1963) Errenteria

  Txanogorritxoren bere bertsioa egin eta Txupagorritxo izena jarri zion. Caceresen egon zen jardunaldi batean kontatu zuen lehen aldiz, euskaraz. Istorioa denek bazekiten, euskara ulertzean zegoen erronka.

• Euskal mitologiatik eta kultura arabiarretik edaten dute

  Amaia Elizagoien Varela (1994) Baztan

  Oso zabala da ipuinen mundua, eta ipuinen hautaketan hiru irizpide nagusi erabiltzen dituzte: euskal mitologia eta tradizioa, arabiar kultura eta imaginazioa.

• "Ez dago denborarik fantasiarentzat"

  Amaia Elizagoien Varela (1994) Baztan

  Garai batean kontatzen ziren ipuinak sintsi egiten ziren, gaur egun, ordea, ez zaio lekurik egiten fantasiari, dena da egia edo dena da gezurra. Hori dela eta, tradiziozko ipuinak hartu eta kontatzea ilusioz bizi du. Memoria historikoaren tranmisio falta.

• Nola sortu ipuin bat?

  Amaia Elizagoien Varela (1994) Baztan

  DBHko umeen adina oso egokia da literatura lantzeko. Ipuin bat idazteko orduan, garrantzitsua da gai bat ematea. Ondoren, narratzailea/pertsonaia erabaki behar da. Bizitza eman behar zaie pertsonaiei, ezaugarriak eta izaera eman. Azkenik, istorioa kontatuko den espazioa zehaztu behar da. Pertsonaiak garapen bat izan beharko luke istorioaren hasieratik bukaerara. Idazten jakiteko funtsezkoa da irakurtzea.

• Ipuinak euren artean jostea gustuko

  Amaia Elizagoien Varela (1994) Baztan

  Ipuin baten sorkuntzan, askotan amaiera sorpresazkoa izaten saiatzen gara, baina istorioa ona egiten duena ez da amaiera, garapena baizik. Ahozkoan eta idatzizkoan oso desberdina izan daiteke ipuin bat, batzuk irakurtzekoak direlako eta ez ahoz kontatzekoak. Kontaketan hasiera ondo ulertzea garrantzitsua da.

• Ahoz kontatzeko ipuinak sortzen

  Amaia Elizagoien Varela (1994) Baztan

  Ipuin mota zehaztu behar da lehenengo, eta horren arabera, kontaketan erabiliko den tonua. Pertsonaiei batzuetan keinuak jartzen dizkie, eta ahots berezia, baina ez beti. Isiluneekin jolastea, intriga sortzea. Isiltasunak askotan bizitza handia ematen dio kontaketari. Ipuinaren elementu aldaezinak zehaztu, eta gainontzekoa aldakor bilakatzen du Amaiak. Entzulearen arabera gaia aukeratzen du, sentiarazi nahi duenaren arabera.

• Lamien inguruko ipuina

  Andresa Solaguren (1895) Mañaria

  Lamien inguruko ipuina. Durango inguruko koba baten lamiak bizi ziren eta gauez irteten ziren. Errekara joan eta orrazten egoten ziren. Inguruetako baserritarrak haserre zeuden, ez zietelako uzten lorik egiten. Behin baserritar batek orrazi bat aurkitu zuen eta beretzat hartu. Gauean etxera joan zitzaizkion lamiak.

• Amatxiri biziki hurbil

  Angèle Mendiburu Elizalde (1931) Makea

  Txikitan, supazterrean kontatzen zizkion istorioak amatxik. Sei urteetan eskolara joan zelarik, oroitzen da Angèle pena handia sentitzen zuela bere amatxi uzteagatik. Aitatxi bost urte zituelarik zendu zen.

• Salbatoreko kapera

  Beñat Urruty (1924) Mendibe

  Urtean behin egiten zen beila Salbatoren, ekainean, hamabost egun lehenago meza eta prozesionea. Beñat-ek basa jaun eta basa andereen inguruko bi kondaira aipatzen dizkigu.

• Arotza eta debru zaharra

  Alexandre Bordagarai (1935) Pantxika Bordagarai (1938) Gabadi

  Alexandre arotzak kondatzen digu arotza eta debru zaharraren ipuina.

• Muskerraren istorioa

  Pako Eizagirre Irure (1946) Zestoa

  Irure baserria Santa Engrazi ermitatik gertu dago. Han inguruan ibiltzen ziren ardiak eta behiak zaintzen. Baserri ingurutik ez aldentzeko istorio asko kontatzen zizkieten, tartean muskerrarena. Musker batek koska eginez gero, zazpi herritako kanpaiek jo arte ez omen zen askatzen. Pako kezkatuta egoten zen, bost herritako kanpaiak bakarrik ezagutzen zituelako.

• Ardien inguruko sineskeriak

  Domingo Etxebarren (1922) Xanpier Etxebarren (1927) Urepele

  Gorosti adarrak arditegietan jartzen ziren zakarreriaren kontra baina beraiek ez. Bildots beltza sortzeak xantza eragiten zuela uste zuten batzuek. Ezpeletan gertatutako pasarte bat kontatzen du Xanpierrek.

• Beskoitzeko gatzaren istorioak

  Gratien Jocou (1935) Beskoitze

  Beskoitzeko istorio bat dago, herrian gatza fabrikatzearen ingurukoa.

• Sorgin-kontuak

  Jose Antonio Goirigolzarri Iñigez (1932) Urduliz

  Inguruko lehengusuekin elkartzen zen abesteko. Akerlandan akerrak adarretatik sua zeriela ikusten zituztela esaten zuten. Auzoko andre bat sorgina omen zen. Hil zenean, gauetan bidera ateratzen zitzaion semeari. Amak esaten omen zion bizkarrean eramango zuela etxera mozkorrik zegoelako.

• Lamien orrazia

  Jose Antonio Goirigolzarri Iñigez (1932) Urduliz

  Erreketan lamiak zeuden. Umaraneko Pepe joan omen zen errekara eta marfilezko orrazia aurkitu omen zuen. Hartu eta etxera eraman zuen eta gauean lamia etorri zitzaion orraziaren bila. Baina Pepek itzuli ez. Hurrengo gauean berriz etorri zitzaion haserre lamia, eta orduan eraman zuen orrazia hartutako tokira.

• Sorginaren alaba sorgina

  Jose Antonio Goirigolzarri Iñigez (1932) Urduliz

  Sorginaren alaba ere sorgina izan omen zen. Heriotza txarra izan zuen, eta esaten zuten Jaungoikoak sufriarazi ziola sorgina zelako.

• Zantzoka gauean

  Jose Antonio Goirigolzarri Iñigez (1932) Urduliz

  Antzina ez zen kaminorik egoten, eta gauez zantzoak entzuten ziren basoko bideetan. Batak bota eta besteak erantzun beste mutur batetik. Behin batek bota zuen zantzoa eta berak baino hobeto erantzun zion, eta hala jarraitu zuten, baina gero eta hurbilago entzuten zuen. Azkenean alboan entzun zuen, korrika hasi eta etxean sartu eta atea itxi zuen. Hurrengo egunean hamar atzamar markak atean, egurra erreta, aurkitu zituen. Laukizko kontua da.

• Gauerdiak

  Jose Antonio Goirigolzarri Iñigez (1932) Urduliz

  Gaueko ilunpean argiak ikusten zirenean, gauerdiak zirela esaten zen. Hilerritik irteten ziren arimak edo, omen ziren; argiarekin hegaz ibiltzen omen ziren.

• Hodei guztien azpitik eta sasi guztien gainetik

  Jose Antonio Goirigolzarri Iñigez (1932) Urduliz

  Butroiko aititak kontatzen zuen amamari buelta bat ematera zihoala esan eta sorginaren bizkarrean jarri, hark txori handi baten forma hartu eta hegan joaten zela "sasi guztien gainetik eta hedoi guztien azpitik" Euskadi guztiaren gainetik, toki berera itzuli arte. Behin sorginak erratuta, "hedoi guztien azpitik eta sasi guztien azpitik" esan zuen eta zauriz beteta itzuli zen etxera aitite, eta amamak ez zuen etxean hartu gura izan.

• Aitajaunaren ipuinak

  Carmen Ibarguren Unanue () Donato Ibarguren Unanue (1920) Pedro Ibarguren Unanue (1928) Bergara

  Aitajauna omen zen ipuin-kontalaria. Sorgin txikiak eta Juanito Txisturen ipuinak kontatzen zituen.

• Kopiatuz, ikasi

  Uxue Alberdi Estibaritz (1984) Elgoibar

  Ipuinak sortzeko modurik onena kopiatzea da, gustuko ipuin bat aukeratu eta estrategiei erreparatzea.

• Irakasteko lehenengo ikasi

  Uxue Alberdi Estibaritz (1984) Elgoibar

  Irakurzaletasuna bultzatzeko irakaslea ere irakurzalea izatea funtsezkoa da Uxuerentzat. Literatura ona da literaturzale bihurtzeko gakoa.

• Entusiasmotik dator plazera

  Uxue Alberdi Estibaritz (1984) Elgoibar

  Zaila den arren, irakasleak entusiasmoa jarri behar du beti, batez ere literaturan. Gaur egun badirudi literaturak erraza izan behar duela.

• Nola kontatu ipuin bat?

  Uxue Alberdi Estibaritz (1984) Elgoibar

  Ipuin-kontalariak ipuina ulertzea da funtsezkoena, gogoa eta gustuko ipuina izatea transmititu egiten baitira. Adierazkortasuna ere gakoa da.

• Kubako gerraren inguruko kontuak

  Juana Gabilondo Legorburu (1908) Antzuola

  Aita Kubako gerran ibilitakoa. Aitaren lagun batek gerrako ipuin ugari kontatzen zituen.

• Ibarre baserriaren historiaren inguruko azalpenak

  Juana Gabilondo Legorburu (1908) Antzuola

  Baserriaren egituraren eta historiaren inguruko azalpenak. "Txahal-larrua bete urre" egon zela baserrian esaten zen. Umetan, Juana eta ahizpa batek urrezko txanpon bi aurkitu zituzten.

• Udazkeneko zereginak baserrian

  Juan Cruz Agirrezabal Zabaleta (1919) Antzuola

  Udazkenean egiten ziren lanak: garo batzea, sagardogintza, gaztaina batzea... Garotan zegoela, baserritar nagusi batek esandakoa, eguraldiaren inguruan.

• Sorgin-erreka

  Sinforoso Madinabeitia Oñate (1918) Oñati

  Sorgin-errekaren istorioa. Arantzazuko batek ez zuen sorginetan sinesten, eta sorgina agertu ei zitzaion. Txapela galdu zuen. Arenduikoa ei zen mutila.

• Sorginei buruz kontatzen zietena

  Antonio Izagirre Aranburu (1902) Ermua

  Umeak beldurtzeko erabiltzen ziren sorginak; kobetan bizi zirela esaten zieten. Lezea non dagoen kontatzen du. Pasarte bat kontatzen du. Anbotoko sorginarena zaharrek esaten zituzten ipuinak direla dio.

• Txomin Mallabiren ipuina

  Antonio Izagirre Aranburu (1902) Ermua

  Sorginen ipuin bat kontatzen du, Txomin Mallabirena. Mozorrotu eta edozein izan zitekeen sorgina, bestea beldurtzeko.

• Sorginak, kukua eta San Juan sua

  Jesus Ormaetxea Arregi (1926) Ermua

  Sorginen konturik ez du entzun izan askorik. Umeak beldurtzeko erabiltzen zituzten kontuok. Kukua entzutean poztu egiten omen ziren nagusiak, eguraldi hobearen iragarle zelako. San Juan bezperan beti sua pizten zuten baserrian eta kantuz aritzen ziren.

• Sorginak Elgetan

  Ramon Zabala Arruabarrena (1929) Elgeta

  Aitajaunaren sasoian sorginen kontuak esaten zituzten, baina Eibarren pistolak egiten hasi zirenean desagertu ziren. Sorginak lapurrak besterik ez ziren. Anbotoko Señoriaren berri ere entzun zuen txikitan.

• Meteoritoa Zañartun?

  Jesus Urzelai Aiastui (1929) Oñati

  Batzuen esanetan, meteorito batek utzitako harri pila handi bat dago Zañartun, Iturri Zahar inguruan. Harrizko horma sail luzeak ere badaude inguru haietan; gerrarako edo ganaduentzako eginak, nork daki. Zabaleta abadea ibili omen zen misterio horiek argitu guran, baina ez zuen arrakasta handirik izan. Bakuetik harri pilaraino "Zabaletaren bidea" izeneko bidexka bat dago.

• Jentilenak eta beste kontakizun batzuk

  Jesus Urzelai Aiastui (1929) Oñati

  San Pedroko zubia jentilek egin omen zuten. Jesus umea zenean, umeak beldurtzeko "Anbotoko Señoria" aipatzen zen edota San Juan Artiara morroi bidaltzearekin mehatxatzen zituzten. "Anbotoko Señoria" Aloñara etortzen omen zen.

• Lapurrak bideetan

  Jesus Urzelai Aiastui (1929) Oñati

  Garai batean Fanderia inguruan lapurreta asko izaten omen ziren, harik eta Eibarren pistolak egiten hasi ziren arte. Pistolokin hasi ziren ibiltariak lapurrok uxatzen. Lapurrek ihes egiten zuten bidea oraindik ere "Lapur Bide" izenez ezagutzen da. Garai hartan inguruko ferietara jendea oinez mugitzen zen, lapurren zorionerako.

• Ama ipuinlaria

  Miren Arantzeta Arregi (1921) Elgeta

  Ama ipuinlaria.

• Sorgin kontuak

  Miren Arantzeta Arregi (1921) Elgeta

  Sorgin kontuak. Mirenek ere artilearekin haria egiten ikasi zuen; aitak erakutsi zion.

• Sorgin kontuak

  Miren Arantzeta Arregi (1921) Elgeta

  Sorgin kontuak kontatzen ditu.

• Sorgin kontuak

  Miren Arantzeta Arregi (1921) Elgeta

  Sorgin kontuak.

• Sorgin kontuak

  Miren Arantzeta Arregi (1921) Elgeta

  Sorgin kontuak. Anbotoko "señoria".

• Sorgin kontuak

  Miren Arantzeta Arregi (1921) Elgeta

  Eskopeta agertu zenean, orduan desagertu ziren sorgin kontuak.

• Sorgin kontuak

  Miren Arantzeta Arregi (1921) Elgeta

  Sorgin kontuak. "Sasi guztien gainetik eta laino guztien azpitik Akelarrera".

• Sorgin kontuak

  Miren Arantzeta Arregi (1921) Elgeta

  Sorginen inguruko kontuak. Aurreko belaunaldietakoek guztiz sinesten zituzten kontu horiek guztiak. Aitak eta amak irakurtzen bazekiten.

• Titiño Zarraren ipuinak

  Luisa Egia Agirrebeitia (1921) Ermua

  Titiño Zarraren ipuinak. Zorrak nola ezabatu zituen. Nola egon behar den hiltzeko. Katua prestatu zuenekoa.

• Elorrioko izebaren ipuinak

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Oporretan Elorriora joaten ziren, ama bertakoa zelako. Han, izeba batek sorginen eta lamien ipuinak kontatzen zizkien. Ipuin zatiak kontatzen ditu.

• Anbotoko dama eta arrano kumea

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Nekazari batzuek arrano kumea hartu zuten baserritarrei adarra jotzeko. Arranoa handitu eta lastora lotu zuten. Anbotoko damak sua alde abtetik bestera eramaten zuela zabaldu zuten gazteek, eta arranoaren lastoari sua eman zioten. Horrela, gau osoa pasa zuen arranoak hegaka, eta denek Mari zela pentsatu zuten.

• Sakamantekasik ez itsasoan

  Esteban Olaizola Mitxelena (1944) Lezo

  Inguruko iluntasunak nahiko errespetu ematen zien eta ez ziren itasora gerturatzen. Mutil koskorretan herrian egoten ziren, beraientzat ezer ez bazegoen ere.

• Txorixo izaki beldurgarria eta "sacamantecas"

  David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

  Jende aberatsak egiten zuen odol transfusioa dela eta asmatu zen "sacamantecasen" ipuina. Txiroen odola aberatsentzat zen.

• Zizurkilen gauez "sacamantecas" eta sorginak

  David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

  Jendea mozorrotu eta kalera irteten ziren jendea beldurtzera.

• Sorginak Errotan ipuina

  Luisa San Roman Bengoetxea (1905) Altsasu

  Errotara doazen sorginei buruzko ipuin bat kontatzen du.

• Katu bihurtu ziren ama eta alabaren istorioa

  Luisa San Roman Bengoetxea (1905) Altsasu

  Istorio bat kontatzen du. Katu bihurtzen ziren ama eta alaba.

• Gizon-emazte batzuen istorioa

  Luisa San Roman Bengoetxea (1905) Altsasu

  Gizon-emazte batzuen istorioa kontatzen du, non gizonak hirira joan behar zuen zaldiz merkantzia saltzera. Gizona joan eta estudiante batzuek atea jo zuten eguraldi oso txarra zegoela eta, gaua pasatzeko ostatu eske. Gizona ez zegoela eta, sukaldean ez zien eskaini nahi, beraz ukuiluan utzi zituen. Eguraldi txarra okertzen ari zela eta gizonak buelta eman zuen etxera. Norbait zegoela ikusita, sukaldera gonbidatu zituen, gauza asko zekitelako. Ardoa lagun zutela, gizona gauzak galdetzen hasi zen. Bertan gertatutakoak kontatzen ditu.

• Aitonak kontatzen zituen ipuinak: sorginak, Juaniko abade ehiztaria...

  Euxebi Gisasola Aldazabal (1922) Eibar

  Sinesmenak. Lamien konturik ez du ezagutzen. Sorgin kontu batzuk entzun izan ditu, baina bertan gertatutakorik ez. Aitonak kontatzen zituen sorginen kontu batzuk: Maltzagan arropak jotzen egoten zirela. Juaniko abade ehiztariaren inguruko ipuina.

• 'Peru eta Marixa'ren ipuina

  Katalin Atxurra Alegria (1926) Teresa Erkiaga Korta (1927) Lekeitio

  'Peru eta Marixa'ren ipuina kontatzen dute.

• Fernandoren irudia zikinduta

  Joxe Mari Otermin Urtizberea (1948) Amezketa

  Denboran zehar Fernandoren irudia nola zikindu den kontatzen du Joxe Marik pasarte honetan, baita Fernandoren ipuin gustokoena.

• 'Pernando amezketarra', Otsoko eta Axelko

  Felisa Arana Urzelai (1929) Margarita Arana Urzelai (1925) Aramaio

  Pernando amezketarraren-edo ipuina. Gonarekin burua estali zuen emakumea, ipurdia bistan utziz. Otsoko eta Axelko eta gaztaia. Putzuko ur guztia edan gazta hartu nahirik, eta, gero, urak eroan gari guztiak.

• Arima errariak eta laminak

  Felisa Arana Urzelai (1929) Margarita Arana Urzelai (1925) Aramaio

  Emakume batek kontatzen zuen arimak pasatzen zirela Aramaiotik kateekin, Anboto aldetik etorriak. Laminak ei ziren Garagartzan. Eibarren pistolak egiten hasi zirenean galdu ei ziren denak.

• "Kamiñerue" umeak beldurtzeko

  Felisa Arana Urzelai (1929) Margarita Arana Urzelai (1925) Aramaio

  Umeak beldurtzeko "Kamiñerue etorriko da!" esaten zieten. Sakamantekasa ez zen hain ezaguna Aramaion.

• Sorginak Muxikan

  Margari Ondarza Elorriaga (1928) Murueta

  Amak kontatzen zien Muxikan zeudela sorginak, eta atzetik jarraitzen zutela arrosarioa errezatzen zuten bitartean. Murueta aldean, aldiz, antza, ez zebilen horrelakorik.

• Gizon bati sorgina agertu zitzaionekoa

  Miren Ensunza Valier (1934) Errigoiti

  Istorio bat kontatzen du: gizon bat ilargi zuriarekin soroan omen zebilen lanean eta etxera joandakoan, artilea egiten goruetan hasi omen zen. Katuak esan omen zion "gizona izan eta goruetan?" eta gizonak erantzun "katua izan eta berbetan?". Berehalakoan katua tximiniatik gora joan omen zen.

• Sorginak errekatxoan

  Miren Ensunza Valier (1934) Errigoiti

  Domeketan irtetzen zirenean, beldurrez joaten ziren bidean. Sorginak errekatxoan ileak orrazten egoten zirela entzun izan du. Holako kontuekin ikaratu egiten zen.

• Amezketako harria ezin inork altxa

  Pello Zabala Bengoetxea (1943) Amezketa

  Amezketako harria Albitxuri baserrikoak hartu zuen errekatik. Dirudienez, ohe azpian gorde eta egunero-egunero altxatzen zuen. Kalera ateratzean inork ez omen zuen ateratzen, arik eta lortu zuten arte.

• Jentilak, Mariurrika eta Sakamantekas

  Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria

  Jentilak ikusten ez ziren izakiak ziren. Mariurrika, ostera, Mugarratik Antobotora pasatzen zela esaten zuten. Sakamantekasek harrapatuz gero, odola ateratzen zuela uste zuten.

• Bidegurutzeetan arimak agertu

  Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria

  Bidegurutzeetan arimaren bat topatuz gero, aitaren egin eta desagertu egiten zela esaten zuten. Olio usainak sorginak-edo zeudela esan nahi ei zuen. Sorgin kontuak-eta, hala ere, euren sasoia baino lehenagoak izan ziren.

• Anbotoko Mari eta Sakamantekas

  Agustin Guenaga Zelaia (1931) Maribel Guenaga Zelaia (1941) Jesusa Urkidi Arejitabelaustegi (1935) Etxebarria

  Anbotoko Mariri buruzko kontuak kontatzen zizkien etxean. Jesusaren amak Marirengan sinesten zuen. Sakamantekas nor zen. Sorgin kontuak, baserrietako jendea eta umeak beldurtzeko. Pistolak agertu zirenean, sorgin denak desagertu.

• Sakamantekas

  Jose Juaristi Zubizarreta (1941) Etxebarria

  Sakamantekasi buruzko kontuak umeak beldurtzeko esaten ziren. Gizon bat zaku handi batekin umeak harrapatzen ibiltzen zela esan ohi zen.

• Azeria eta belearen ipuina

  Karmele Esnal Zulaika (1932) Orio

  Karmelek ikasleei kontatzen zien azeriaren eta belearen ipuina kontatzen du pasarte honetan.

• Sorginkeriak

  Frantxiska Pagadizabal Artola (1931) Oiartzun

  Tornolatar gehienek ezagutzen dituzte sorgin kontuak. Frantxiskak dio horrelako kontu asko izaten zela garai hartan. Frantxiskaren osabari gertatutakoak ere sorginkeria dirudi. "Euntalako mutila". "Gorriak ikusiak". "Holaxeko komeiak". Zabra. Marru.

• Sorgin gaiztoak ere bai

  Frantxiska Pagadizabal Artola (1931) Oiartzun

  Sorginek, norbaiti txarra egiteko, kandelak jartzen zituzten. "Halako kontuak aittu izan ttugu haintzako".

• Sacamantecas eta sorginak

  Prudentzio Irazustabarrena Etxeberria (1924) Astigarraga

  Amonak beti kontatzen zizkien Sacamantecas eta sorginen inguruko txiste eta kontakizunak, beldur izan zitezen.

• Txerri sorginak

  Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

  Sorginkeria franko bazen Tornolan. Erramunen anaia Inaxiori etxerako bidean pasatu zitzaiona ez da makala. Lanetik heldu zela, zerri-ama eta bere umeekin topo egin zuen bidean. Ondoko egunean bertara joan eta ez zuen arrastorik aurkitu. Erramunen ustez, sorginak auzokoak bertakoak ziren.

• Sorgina txerritokian

  Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

  Auzoko baten txerria garrasika zebilen azkenaldian. Txerritokira joaten zen eta txerria izututa bai, baina ez zuen besterik ikusten. Legarreko komentuan bazen sorginkeriei aurre egiten laguntzen zuen fraide bat. Hark kandela eman eta harexekin joan zen txerritokira. Orduan ikusi zuen txerri izutuaren gainean emakume bat larrugorrian. Emakumeak alde egin zuen eta geroztik txerria lasaitu egin zen.

• Ferradun sorginak

  Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

  Bere anaia eta lagun bat Portuburuko atarian zeuden eztabaidan. Halako batean, ferra-soinuak entzun zituzten, eta baita abere pila bat beren aurrean pasatzen ikusi ere. Hurrengo egunean, ez zegoen ferra-arrasto pizarrik ere.

• Sorgina aitzurrean

  Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

  Auzoan bazeuden emakume batzuk sorgin sona zutenak. Haiei desairea-edo egiten bazitzaien, gero buelta izaten zen. Auzoko batek inguruko emakume bat ikusi zuen aitzurrarekin zotala ateratzen, baina hurrengo egunean belarra batere harrotu gabe zegoen.

• Eskopetak hasi zirenean, akabo sorginak

  Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

  Auzoan baziren batzuk bihurrikeriatan ibiltzen zirenak, eta haien atzetik ibiltzen omen ziren sorginak. Auzoko gazte batzuk amona bati adarra jotzen aritzen ziren, eta, gero, sorginek franko jarraitzen zituzten. Eskopetak hasi zirenean bukatu ziren sorginak.

• Sacamantecasen beldur

  Iñaxi Urruzola Aranburu (1925) Astigarraga

  Gurasoek bertan esaten zieten umeei kontuz ibiltzeko Sacamantecas delakoarekin. Beldurrez ibiltzen ziren gauez ilunpetan Iñaxi eta lagunak.

• Sakamantekasa

  Antonia Ormaetxea Narbaiza (1927) Ermua

  "Azurtzara bialduko zaittut kriada" izaten zen amaren mehatxua. Sakamantekasa ere aipatzen zieten beldurra sartzeko.

• Prakatxo datorrela

  Bittori Foruria Zabala (1933) Gernika-Lumo

  Aintzinako ipuinak. Prakatxo etorriko zela mehatxu egiten zien aitak. Ekaitza zetorrean ere Prakatxo zetorrela esaten zien. Mahaipean ezkutatzen zen.

• Sakamantekasen beldur

  Fermin Larrea Ereño (1915) Basauri

  Lehen gauez irteteko beldurra izaten zuten, "Sakamantekas" ibiltzen zela eta. Behin ilundu ostean iturrira joan beharra izan zuten anaiak eta biek; gau-txoriren baten zaratarekin beldurtuta, arineketan itzuli ziren etxera.

• Sorginak errekan

  Rosario Atxa Arteagoitia (1926) Basauri

  Sorginak errekan egoten zirela kontatzen zietenez beldurtuta egoten ziren gauean.

• Umeak bildurtzeko lamien istorioak

  Kalixta Madariaga Etxeandia (1908) Basauri

  Aitonak era amonak kontatzen zizkieten laminen kontuak. Beldurrez egoten ziren, negar egiten bazuten bila joango zitzaiela esanez. Laminak gauez irteten ziren eta sorginak bezalakoak ziren.

• Lehen ipuin asko kontatzen zitzaizkien umeei

  Petra Urizar Bazeta (1908) Abadiño

  Lehen umeei ipuin gehiago kontatzen zitzaizkien. Orain desberdina da kontua, bi urte orduko umeak eurak hasten direlako ipuinei begira. Eurak artoa zuritzen zutenean amari edo amamari eskatzen zioten ipuinak kontatzeko. Anbototik Oizera sorgina sugarretan joaten zela eta halakoak kontatzen zizkieten.

• Abade ehiztariaren ipuina

  Petra Urizar Bazeta (1908) Abadiño

  Etxean entzundako ipuina. Abade bat ba omen zen ehiztaria. Behin meza ematen ari zela, txakurrak erbia eraman zion elizara. Meza emateari utzi eta erbiaren atzetik joan omen zen. Bidegurutzeetan hildakoak irteten zirela ere esaten zuten. Beraiek dena sinisten zuten.

• Lamien inguruko ipuina

  Eulogia Zabala Arkarazo (1920) Abadiño

  Amamak kontatzen zien ipuina. Behin amamaren osaba bat basoan zehar etxera datorrela, ikazkinek utzitako zulo batean neska pila bat ikusi ei zuen dantzan eta eurekin dantza egin omen zuen. Ahateen antzeko hankak ei zituzten.

• Mendiolan gertatutako ipuina

  Eulogia Zabala Arkarazo (1920) Abadiño

  Mendiolan gertatutako ipuina.

• Ama birjinaren ipuina eta sorginen desagertzea

  Jose Albizu Basterretxea (1930) Gernika-Lumo

  Amak tarteka ipuinen bat kontatzen zien. Gogoan duen bat kontatzen du, ama birjinarena. Lehen sorginak irtetzen omen ziren baina pistolaren ondorioz galdu omen ziren denak. Bere aititak lapur batzuekin izandako komeriak kontatzen ditu.

• Serenoa eta "Sakamanteka"

  Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

  Serenoa bazen gerraostean. Berak semeari harekin sartzen zion beldurra, baina gero konturatu zen lagunak zirela. Bere denboran, "Sakamantekak" eta "Tuli-tulipa" deitzen zioten andrea ziren beldur-emaileak.

• Umeak beldurtzeko istorioak

  Gregorio Goñi Lazkano (1940) Etxarri Aranatz

  Ez ziren lamien eta sorginen istorioak egoten. Umeei beldurra sartzeko saka-mantekasen kontua kontatzen zieten.

• Sutondoko istorioak

  Bautista Barandalla Beltza (1933) Etxarri Aranatz

  Sutondoan istorioak kontatzen aritzen ziren. Sorgin kontuak ere adituak ditu. Artoa aletzen aritzen ziren bitartean. Sasoi horrek, gainera, gaztainen sasoiarekin bat egiten zuen, eta gaztainak jaten zituzten.

• Osaben istorio bat kontatzen du

  Karmen Goñi Insausti (1921) Etxarri Aranatz

  Osaba Valentinek eta osaba Sebastianek gau bat pasa zuten Arbizun.

• Izua sartzeko

  Juani Maiza Mañeru (1942) Etxarri Aranatz

  Izua sartzeko makiak, mantekeroa... erabiltzen ziren.

• Aitona kontu kontatzailea zen

  Inocencia Markotegi Razkin (1931) Etxarri Aranatz

  Aitona kontu kontatzailea zen, eta oso graziosoa zen. Juan soldaduaren istorioak kontatzen zizkien. Berak uste zuen aitonak asmatutako pertsonaia bat zela, baina handik urteetara Fernando Fernan Gomez hasi zen Juan soldaduaren istorioak kontatzen. Bera oso gaztea zen, eta ez da asko oroitzen, suaren ondoan kontatzen zizkien. Gero, gaixotu egin zen, eta paralisi bat eman zion.

• Pedroren amona

  Pedro Nazabal Goñi (1936) Etxarri Aranatz

  Pedro bere amonaren (aitaren ama) besoetakoa zen. Behin Tolosako egunkari batean atera zireneko istorioa kontatzen du.

• Pedroren amonaren istorio bat I

  Pedro Nazabal Goñi (1936) Etxarri Aranatz

  Bere amona izaera handiko emakumea zen. Jolastea gustatzen zitzaion, eta, behin, Altsasuko feria batzuetan, txerri batzuk saldu zituen, eta diru gehiago ekarri nahi zuenez diru hori jokatu zuen, eta dena galdu zuen.

• Pedroren amonaren istorio bat II

  Pedro Nazabal Goñi (1936) Etxarri Aranatz

  Behin amona etxean bakarrik zegoen, eta soldadu batzuk joan ziren etxera, zerbait lapurtzeko asmoz, baina amonak bota egin zituen. Karakter handiko emakumea zen.

• Zorte onaren ferra

  Pedro Nazabal Goñi (1936) Etxarri Aranatz

  Zorte onaren ferraren istorioa kontatzen du. Herodes erregeak bere zaldiak zilarrezko ferrekin ferratzen omen zituen. Ferra horiek galtzen zituenean norbaitek aurkitzen bazituen suerte handia izaten zen eta horregatik esaten da zorte onaren ferra.

• Sacamantecasen beldur

  Ester Salaberria Kortaberria (1939) Lezo

  Txikitako kontuei buruz galdetzean, sacamantecasi beldurra ziotela kontatzen du Esterrek. Errenterian ere ba omen zen gauez kalera irteten zen gizon beldurgarri bat.

• Ama Birjinaren aparizioa

  Antonia Mendiola Larrañaga (1921) Etxarri Aranatz

  Ama Birjina agertu omen zen Etxarrin. Batek baino gehiagok ikusi omen zuten. Aldare bat egin zuten, eta jende asko etortzen zen. Apaizek moztu zuten kontu hori.

• Sorginak

  Felix Igoa Garziandia (1916) Etxarri Aranatz

  Aiton-amonek kontatzen omen zuten bi sorginen kontua. Sasi guztien gainetik laino guztien azpitik joan behar omen zen, eta bat sasi guztien azpitik sartuta guztiz txikituta joan omen zen.

• Sorgin kontuak

  Esther Mañeru Igoa (1929) Etxarri Aranatz

  Sorginen kontuak kontatzen zizkieten. Ama Birjina ikusten zutela ere kontatzen zieten.

• Ipuinak etxean; ohitura zaharrak

  Felipe Korta Gurrutxaga (1928) Ordizia

  Txiste eta ipuinak kontatzen zizkieten etxean. "Mateo Txistu"ren istorioa kontatzen du. Gaztaina erreak eta talo-esnea jaten zituzten arto-zuritze garaian. Erramu egunean, erramua bedeinkatu eta haiekin egindako gurutzeak jartzen zituzten atean eta kandela pizten zuten tximista eta gaitzen kontra.

• Ataungo jentilak I

  Pedro Armendariz Imaz (1925) Ordizia

  Ataungo osabari jentilei buruz entzundako kontuak aipatzen ditu. Infantadoko Dukea Lazkaon jarri zenean, Ataungo herriak ez zuen botererik, eta mendira ihesean joanda zeuden jentil batzuk hil egin zituztela, beste batzuk menditik behera erori zirela eta beste batzuk preso hartu zituztela kontatzen du.

• Ataungo jentilak II

  Pedro Armendariz Imaz (1925) Ordizia

  Ataungo osabari jentilei buruz entzundako kontuak aipatzen ditu.

• Ataungo sorgin eta jentil kontuak

  Pedro Armendariz Imaz (1925) Ordizia

  Ataungo osaba eta lehengusuei askotan entzun izan zizkien hango sorgin eta jentilei buruzko istorioak.

• Zarauzko azkenengo balearen istorioa

  Hilario Epelde Lizaso (1947) Zarautz

  Balea arpoiaz jotzen zuenarentzat izaten zen eta azken bale hura Hilarioren aitonak, zarauztarra izatez, jo zuen. Marinel taldean getariarrak ere bazeuden eta, Zarauzko portura ekarri ordez, Getariara eraman zuten. Bale hura getariarrarena ala zarauztarrena zen eztabaida piztu zen. Zarauzko bikarioak azken epaiketan balea zarauztarrena zela erabaki zuenerako, balea ustelduta zegoen.

• Astoa hizketan

  Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

  Kondaira bat kontatzen du. Mutrikuko eliza aldean behetik gora zetozen batzuei astoak "formatu" zitzaizkien, eta jendea beldurrez. Astoa paretik kentzeko joz gero, erantzun egiten omen zuen "jo naikiekela berriz!". Inguruko etxeren batetik aritzen omen zen norbait adarra jotzen.

• Aitona, txondorra eta sorginak

  Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

  Lorearen Berrosasiko aitonak txondorrak egiten zituen. Txondorraren bueltan sorginak ibiltzen zirela esan ohi zen.

• Antoni eta purgatorioko amona

  Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

  Lorearen amonaren ahizpa bat Ondarroan bizi zen. Senarra gazte hil zitzaion, eta sei seme-alabekin Mizkia baserrian asko egoten omen ziren. Haren alabetako batek, Antonik, purgatorioan zegoen emakume bat ikusi zuela kontatzen du. Istorioa kontatzen du.

• Sorgin kontuak; ipuinak

  Antonia Madariaga Agirre (1914) Mallabia

  Sorgin kontuak. Bere jaiotetxea Anboto mendiaren maldan zegoen eta sorgin kontu asko entzuten zituen. Laminak. Antzinako ipuinak; kantak. Bertako aitona oso kontularia zen. Aurreko belaunaldien bizimodua.

• Aitonak kontatutako kontuak

  Antonia Madariaga Agirre (1914) Mallabia

  Aitonak kontatzen zizkien kontu zaharrak; Urkiolako San Antoniorekin bazuen fedea bikotearen inguruan.

• Aztiekin sinesten zuen apopiloa

  Inaxi Altuna Etxeberria (1941) Donostia

  Aztiekin sinesten zuen apopiloa. Baserria nolakoa zen.

• Gerra ondoko gosea

  Enriketa Aranburu Garaiar (1926) Hernani

  Gerra osteko gosea. Miseria. Errazionamendua. Amak emandako ogi koskorra katuak kendu zionekoa; gero amak berea eman zion.

• Sorginak, "ez direla, baino badirela"

  Karlos Beloki Zabala (1948) Tolosa

  Sorgin kontuak ditu hizpide. Bedaion, sorginei buruzko esaera bat dute: sorginak, "ez direla, baino badirela".

• Sorgin kontuak

  Karlos Beloki Zabala (1948) Tolosa

  Sorgin kontuak ditu hizpide. Hainbat auzokide sorgintzan aritzen omen ziren; maindirearekin goitik behera estali eta bidean ateratzen omen zitzaien gaueko ibiltariei.

• Eskopetak agertzean, sorginak bukatu

  Karlos Beloki Zabala (1948) Tolosa

  Sorgin kontuak ditu hizpide. Lehen, jendeak beldurra zien sorginei, baina denborarekin eskopetekin ibiltzen hasi zen jendea. Orduan, sorginak desagertzen joan omen ziren.

• "Urriko ilberrin elurra Aizkorrin"

  Paxkual Zabaleta Zabaleta (1934) Legazpi

  Esaera zaharren aipamena egiten du.

• Sorgina zelakoan, zakur beltza

  Martxiel Garmendia Legorburu (1926) Lezo

  Sorginen ipuinak kontatu ohi zituzten bere gurasoek. Halako baserriko andrea sorgina zela, eta horrelakoak. Gero, argindarra sortu zenean galdu zirela sorginak. Behin, etxera bidean zerbaitekin egin zuen topo: sorgina zela pentsatu zuen lehendabizi, baina zakur beltz bat zen.

• Sakamantekasen kontuak

  Anixeta Gereñu Odria (1922) Legazpi

  Etxean sarritan kontatu ohi zizkieten ipuin eta pasadizoak, eta horietako bat "Sakamantekas"en ipuina zen. Beldurtzeko kontatzen zitzaien.

• Umetako sorgin-kontuak eta jolasak

  Xebastiana Agirre Telletxea (1927) Lezo

  Umetan, sorgin-kontuak kontatzen zizkieten. Jaizkibelen betizuak izaten ziren; haiek ikustean, korrika jaisten ziren. Gaintxurizketan, sorgina bizi omen zen.

• Aitajaunaren kondairak

  Elvira Olabide Irastorza (1928) Legazpi

  Jolas asko egin izan du beti Elvirak. Jolaserako kantuak aipatzen ditu. Aitajaunak ipuinak kontatzen zizkien nahiz eta ez dituen gogoan orain. aitajaunak kontatzen zuen pasadizoa kontatzen du.

• Hilekoaren tabuak eta mitoak

  Miren Lore Ibazeta Solabarrieta (1936) Ondarroa

  Hilekoarekin bainurik ez zuten hartzen eta garbitu ere gutxi. Zapiak ur hotzetan garbitzen zituzten eta barruko sokan esegitzen zituzten. Hilekoaren gaia tabua zen. Lagunartean isilpean eta lotsaz berba egiten zuten. Hilekoa izanez gero, entsaladari ozpinik ezin zitzaion bota, bururik ezin zen garbitu, ezin zuten bainatu...

• "Santo Kristo Lezokoari promesa" ipuina

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  "Santo Kristo Lezokoari promesa" ipuina kontatzen du.

• Anbotoko Señoria

  Patxi Esteibarlanda Aizpurua (1921) Elorrio

  Umetan entzundako ipuinik ez du gogoan, Anbotoko Señoriana izan ezik. Anbototik Eguarbitzara joaten ei zen airean.

• Sorgin kontuak Aramaion

  Jose Azkarate Arejolaleiba (1915) Eskoriatza

  Aramaio inguruko kontu zaharrak. Sorgin kontuak. On Joxe Miel Barandiarani eman zizkion berak ahoz jasotako ipuinak. Ahozko transmisioa belaunaldien artean.

• Sorgin kontuak Marinen

  Jose Azkarate Arejolaleiba (1915) Eskoriatza

  Sorginen inguruko ipuina. Gauean goruetan egiten geratzen zen etxekoandrea; katu beltza. Marinen kontatzen zen ipuin hau; berak Barandiarani jakinarazi zion.

• Ahozko transmisioa; antzinako ipuinak

  Jose Azkarate Arejolaleiba (1915) Eskoriatza

  Sorgin kontuak. "Gauekoa". "Eusko Folklore". Ahozko transmisioa belaunaldiz belaunaldi.

• Anbotoko Mari

  Jose Azkarate Arejolaleiba (1915) Eskoriatza

  Anbotoko Mari. Eusko Ikaskuntzak Carmelo Etxegarairen omenez egindako Kongresoa; txostenak liburu batean bildu zituzten.

• Anbotoko Mariren inguruko kontakizuna

  Jose Azkarate Arejolaleiba (1915) Eskoriatza

  "Anbotoko señoria"ren inguruko kontakizuna. Oriamenditik Anbotora joaten zen. Barandiaranek jasota ditu herri desberdinetan ezagunak diren bertsioak.

• Mezara goizean goiz

  Roxario Begiristain Urtxoegia (1930) Andoain

  Elizara sartzeko, emakumeek buruko zapia eraman behar izaten zuten. Goizean goiz joaten ziren mezara, eta argia eraman behar izaten zuten. Ilunpetan, beldurra izaten zuten, "Sakamantekas" azalduko ote zen.

• Lebiton

  Juan Bautista Arruti Iturriotz (1925) Andoain

  Lebiton: basoko borda batean lo egiten zuen "gaiztoari" buruzko kontuak.

• Laminak eta deabruaren zubia

  Tomasa Urien Intxausti (1926) Durango

  Laminak erreka izkinetan egoten omen ziren, amak esaten zuenez. "El puente del diablo"aren kontuak azaltzen ditu.

• Ipuina da pedagogia tresnarik onena

  Jesus Mari Arrieta Sagasti (1947) Donostia

  Ipuina da pedagogia tresnarik onena, bere ustez. Katekesian ere gauza bera egiten du. Ikustea baino hobea du entzutea, ipuinak barrengo irudimena lantzen duelako, ikus-entzutekoek egiten ez dutena.

• Jesus Mari, ipuin kontalari eta idazle

  Jesus Mari Arrieta Sagasti (1947) Donostia

  Jeus Mari ipuin kontalari gisa ere gogoratzen dute udalekuetan. Zegamako baserrian entzun zituen lehen ipuinak aitonaren ahotik, Tartalorenak eta. Saturraranen, bera apaizgai gaztea zela, argia joaten zenean ipuinak kontatzen zizkieten zenbait apaizek. Luis Urbietak, esaterako, "Amaia y lo vascos..." kontatzen zien. Argia etortzen zenean amaitzen zen egun hartakoa. Hurrengoan oso gogoan izaten zuten non bukatu zuen. Beiren hasi zen metodo horrekin ipuinak kontatzen. Goñin megafonia jarri zutenean, oheratuta gero kontatzen zituen. Efektu bereziak ere erabiltzen ziren. Grabatu ere egin zituen. Ondo legoke digitalizatzea material hori. Gero hainbat liburu argitaratu zuen, "Harkaitz, elurretako haurra", Teodosio Goñirenak, "Landetaratuak" eta abar.

• Antzinako kontuak

  Fermin Larrea Ereño (1915) Basauri

  "Arizko faroa", bertatik pasatzeko beldurra izaten zuen lehen jendeak. Antzinako kontuak. Bide-lapurrak.

• Aitak kontatzen zuen istorioa

  Karmen Moja Abrisketa (1906) Basauri

  Aitak kontatzen zuen istorio bat.

• Amari entzundako 'Pernando amezketarra'ren ipuina

  Isabel Aranburuzabala Amozarrain (1947) Espe Lizarralde Gallastegi (1938) Arrasate

  Amari entzundako kontuak: Pernando amezketarraren ipuina.

• Araozko biztanleen inguruko kontuak

  Isabel Aranburuzabala Amozarrain (1947) Espe Lizarralde Gallastegi (1938) Arrasate

  Araozko biztanleen inguruko kontuak.

• Araozko biztanleen inguruko kontuak

  Isabel Aranburuzabala Amozarrain (1947) Espe Lizarralde Gallastegi (1938) Arrasate

  Araozko biztanleen inguruko kontuak.

• Jaiotzari buruzko kondaira

  Antoni Elkorobarrutia Gallastegi (1924) Elgeta

  Umeak jaiotzen zirenean, Arrateko elizako barkuan etortzen zirela esaten zen. Antonik ere istorio hori kontatzen zien bere umeei.

• Kalabazaren eta mandoaren ipuina

  Patxi Goikolea Zabala (1933) Arrasate

  Aita oso ipuin-kontalaria zen. Batzuk berak asmatzen zituen. Kalabazaren eta Astoaren ipuina kontatzen du.

• Ezkonberrien zeregina

  Donato Ibarguren Unanue (1920) Bergara

  Ezkonberriek familia izatearen garrantzia. Eibarko baserritar baten ipuin polita.

• Amak kontatutako ipuinak; bizimoduaren aldaketa

  Faustina Galdos Zubia (1931) Arrasate

  Amak kontatzen zituen ipuinak; gauza asko galdu egin dira. Lehenagoko bizimodua eta oraingoa. Emakumeen egoera.

• Ahozkotasuna; gurasoak kontalari finak

  Faustina Galdos Zubia (1931) Arrasate

  Ahozkotasunaren garrantzia etxeetan. Aita eta ama biak ziren oso kontalariak; ama batez ere. Ama oso fededuna zen. Gurasoen mentalitatea.

• Bizimoduaren aldaketa; elizarekin lotutako ohiturak

  Faustina Galdos Zubia (1931) Arrasate

  Etxean entzundako ipuinak. Arimen inguruko pasadizoak. Aramaitako kanpaia entzun eta etxera joan behar izaten zuten. Aurreko belaunaldien bizimodua oraindik gogorragoa zen. Gurasoek ikusten zuten bizimodu-aldaketa.

• Aitajaunak kontatzen zituen ipuinak; lamiak

  Jose Iria Orue (1928) Encarna Orobengoa Orue (1933) Teodora Ugarte Orue (1934) Arrasate

  Aitajaunak kontatzen zituen ipuinak. Lamiak.

• Ahuntzen inguruko ipuina

  Jose Iria Orue (1928) Encarna Orobengoa Orue (1933) Teodora Ugarte Orue (1934) Arrasate

  Aitajaunak kontatzen zituen ipuinak. Ahuntzen ipuina.

• Umeak beldurtzeko Sakamantekasen ipuina

  Isabel Aranburuzabala Amozarrain (1947) Espe Lizarralde Gallastegi (1938) Arrasate

  Umeak beldurtzeko, "Sakamantekas" en ipuina kontatzen zen.

• Urdaburuko harriaren kondaira

  Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

  Baserrirako garoa Urdaburutik ekarri behar izaten zuten. Urdaburuko harriari buruzko kondaira kontatzen du.

• Sakamantekasa eta beste kontu batzuk

  Sebastian Zabalegi Aristimuño (1934) Astigarraga

  Sakamantekasen kontua gazte zirela ezagutu zuten. Neska-laguntzera joan ziren batean pasatu zitzaiena kontatzen du. Aita eta izebari sorginen kontuak entzuten zizkieten. Eskopeta erabiltzen hasi zirenean, sorgin kontuak bukatu omen ziren. Kalabazak ere jartzen ziren bideetan kandela bat sartuta, giza-burua irudikatuz.

• Sorginen beldur

  Patxi Madina Bengoa (1915) Aramaio

  Arrixolako gizon batek, orbela kargatzen zegoela, Anbotoko Mari ikusi zuen. Sorginak egoten ziren, eta jendea beldurrez ibiltzen zen. Eskopeta agertu zenean desagertu ziren. Sorginzubin egoten ziren, eta kate-hotsa ateratzen zuten sorginek.

• Santuak bueltan

  Patxi Madina Bengoa (1915) Aramaio

  Kalean eliza egin zutenean, kanposantua egitea ere pentsatu zuten. Santuak bueltan etorri ziren kanposantura.

• Arropa garbitzera errekara

  Patxi Madina Bengoa (1915) Aramaio

  Arropa garbitzera errekara joaten zen bere ama, baina sorginik ez zegoen tokira. Lehen lamiak omen zeuden. Istorioak kontatzeko asti gutxi izaten zen, beti lanean.

• Lamiak, karobi inguruan

  Patxi Madina Bengoa (1915) Aramaio

  Lamiak egoten ziren karobi inguruan, eta batera eta bestera joaten ziren kate-hotsekin. Umetako beldurrak. "Sacamantecas".

• Altxorraren kondaira

  Patxi Madina Bengoa (1915) Aramaio

  Altxorraren kondaira. Urrez betetako kutxa bat dago gordeta, baina inork ez zuen aurkitu.

• Eskopeta, otsoen eta sorginen etsaia

  Patxi Madina Bengoa (1915) Aramaio

  Otsoak eskopetarekin desagertu ziren, sorginak bezala.

• Martintxo eta jentilak

  Maria Etxebarria Altuna (1930) Aramaio

  San Martinen kondaira. Begibakarrek zuten garia, jentilek. Martin mutikoa hara joan zen lanera, eta botak gariz bete zitzaizkion. Mutikoa ezkutatu egin zen, eta jentilei entzun zien garia noiz eta nola ereiten zen.

• Anbotoko señoria eta Torrealdeko jauntxoa

  Maria Etxebarria Altuna (1930) Aramaio

  Anbotoko señora. Bi ahizpa ziren, bata ona eta bestea ez. Gaiztoak ona bota zuen Anbototik behera, eta sorgin bihurtu zen. Torrealdeko kondea. Ezkongaiek berarekin pasatu behar zuten lehen gaua. Kakaz zikinduta joan zen Berta izeneko bat, gaua ez pasatzeagatik. Gaztelako erregea.

• Anbotoko Mari eta lamiak

  Maria Etxebarria Altuna (1930) Aramaio

  Amak-eta esaten zuten Anbotoko señoria pasatu zela zeruan, izarrak ikustean. Lamiak ere egoten ei ziren Sorginzubin. Ile pila bat batu zuten, errekan burdinarea pasatuta, eta orduan desagertu ziren. Urrezko orrazia.

• Gauez, hobe etxean

  Maria Etxebarria Altuna (1930) Aramaio

  Entzunda dauka Monterronen Canuto izeneko bat bizi zela, eta handik berandu samar irten zen bati sustoa eman ziotela, maindireekin eta kateekin. Beste bati ere irten omen zitzaizkion, esanez "gaua gauekoentzat eta eguna egunekoentzat".

• Bidegurutzeetako agerpenak

  Maria Etxebarria Altuna (1930) Aramaio

  Bidegurutzeetako arimak. Txerri kuadrilla bat irten zitzaien gauez batzuei bidegurutzera, eta desagertu egin zen gero. Horma baino zuriago joan zirela etxera. Andre Mari inguruan.

• "Sacamantecas"

  Maria Etxebarria Altuna (1930) Aramaio

  "Sacamantecas", haurrak beldurtzeko. Koipea eskumuturrean ei zegoen.

• Suge esnezaleak

  Maria Etxebarria Altuna (1930) Aramaio

  Entzunda dauka ama bat umeari titia ematen lo zegoela, eta hurrengo egunean esnerik ez zuela. Sugeak edaten omen zion esnea. Ganaduari ere hartzen zion esnea sugeak. Umea norberarekin egoten zen lo.

• Ezkutatutako altxorrak

  Maria Etxebarria Altuna (1930) Aramaio

  Ezkutatuko altxorrak ei daude, bi behintzat bai. Bata, Solaian. Urrea, ez daki noizkoa.

• Izpirituak ate joka

  Maria Etxebarria Altuna (1930) Aramaio

  Etxeetako izpirituak. Lehen esaten zen, atea jotakoan gauez, izpirituak izan zitezkeela, meza eskean.

• Ostarkuaren azpitik pasatuz gero sexuz aldatu

  Faustina Ibabe Errasti (1934) Aramaio

  "Arco iris"aren (ostarkua) azpitik igaroz gero sexuz aldatzen dela dio esaerak. Beti errekatik errekara doa ostarkua.

• Dontxoren istorioa

  Faustina Ibabe Errasti (1934) Aramaio

  Dontxo, nobioa zuen Ibarguengo neska, desagertu egin zen bat-batean. Nobioa Ameriketara joan zen. Aitak bahituta izan zuen luzaroan alaba. Desitxuratuta eta zoratuta agertu ei zen. Oso ezaguna zen istorio hori Aramaion. Garai ezberdineko istorioak izango ei dira Torraldekoa eta Ibarguengoa.

• Laminak Albinan

  Faustina Ibabe Errasti (1934) Aramaio

  Anbotoko Señora ere beldurra sartzeko erabiltzen zuten. Gauez irteten omen zen. Albinan "lamaiñak" (laminak) irteten omen zuten. Politak ei ziren, paita-hankadunak.

• Katu beltza goruaz jo

  Faustina Ibabe Errasti (1934) Aramaio

  Andreak irutera joaten ziren etxeetara gauez. Behin katu beltz bat sartu ei zen tximiniatik eta goruaz jo zuten. Hurrengo egunean aldameneko gizona burua markatuta agertu zen. Eurek egin zuten baserrian azkenetariko linu-lana Aramaion.

• Arima galduen beldurra

  Faustina Ibabe Errasti (1934) Aramaio

  Arima galduen beldurra barruraino sartuta zuten. San Bartolome ondotik pasatzerakoan beldurrez beti. Eibarren suzko armak egiten hasi zirenean amaitu ei ziren horrelako kontuak.

• 'Ancha Vida', umeak izutzeko

  Faustina Ibabe Errasti (1934) Aramaio

  Bazen herrian Ancha Vida ezizenekoa, gorpuzkera bereziko gizona, umeak izutzeko erabiltzen zena: "Antxabida etorriko da ez badozu jaten". Bestalde, bazen indartsu bat, Timoteo, indarreko lanak egiteko deitzen zitzaiona. Gizon ona, nahiz eta zakarkeria batzuk egin.

• Marixekako elezaharra

  Faustina Ibabe Errasti (1934) Aramaio

  Marixekako ermitak badu bere leienda. Ama Birjina karromato batean zihoala, lapurrak irten eta lepoan ebakia egin zion. Ahotsa heldu zitzaion Uribarriko abadeari: "Marixekara aguro". Joan zen eta salbatu egin zuen. Horregatik ei dauka Ama Birjinak lepoa okertuta.

• Zergatik geratu zen txepetxa txiki

  Faustina Ibabe Errasti (1934) Aramaio

  Txepetxak zirina egin zion Ama Birjinari; papargorriak argia egin eta buztanikarak garbitu. Txepetxa txiki geratu zen, zigor gisa.

• Bedaioko sorginen kontuak

  Maria Zubillaga Agirrezabala (1924) Tolosa

  Bedaioko sorginak eskopetak daudenetik ezkutatu dira. "Sacamantecas" ere bazen, umeei odola atera eta saldu egiten zuena. Denek sinesten zuten horretan. Neskame edo morroiak zelatatu egiten zituzten, gauez etxetik ateratzen ziren susmoarekin. Sorginak etxeko tximiniatik, behetik gora, ateratzen ziren esaldi berezi bat esanez. Istorio horiek denek kontatzen zituzten.

• Aztiei zieten beldurra

  Antonio Jauregi Maiza (1931) Tolosa

  Aztiei beldurra zien lehen, eta gaztetan izandako anekdota kontatzen du.

• "Oiartzungo etxe batzuei baten batek botatakua" azalpena

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  "Oiartzungo etxe batzuei baten batek botatakua" piezaren nondik norakoak.

• Sakamantekasa

  Juanita Izagirre Loiarte (1921) Hernani

  Kotxerik ikusten ez zen garaian, kotxeren bat ikusiz gero, Sakamantekas izango zela pentsatzen zuten, umeak lapurtu eta koipea kentzen ziena. Juanitak ikusi zuela kontatzen du eta entzuna duela umeren bat eraman zutenekoa. Sakamantekasi beldur handia izaten zioten.

• Sorginak, maindirez estalitako emakumeak

  Juanita Izagirre Loiarte (1921) Hernani

  Gauez sorginak ibiltzen zirela ere kontatzen zieten; emakumeak izaten zirela eta eskopetak agertu zirenean, desagertu egin zirela. Itturraldekoa maindireekin estalita irtetzen omen zen. Horrela ibiltzen omen ziren sorginak. Aranon gertatutakoa kontatzen du. Besteak ikaratzen aritzen omen ziren.

• Zakurraren eta bide bazterreko neskaren kondairak

  Juanita Izagirre Loiarte (1921) Hernani

  Zakurraren zaunkek apaiz kondenatuagatik izaten omen ziren. Kondairaren oinarria azaltzen du. Ba omen zen emakumeren bat paseoan edo kotxean zihoazenei bide bazterrean agertzen zitzaiena.

• Ijitoek amona jan zuteneko kondaira

  Juanita Izagirre Loiarte (1921) Hernani

  Kondaira bat kontatzen du: elurte handi batean, ijitoak gosez zirela, amonak berak hil eta jan zezaten eskatzen omen zien. Hala egin omen zuten azkenean.

• Azmeko sakramendu sainduaren istorioa

  Zelie Haranberri (1929) Izura-Azme

  Azmeko elizako sakramendu saindua Izurara eramateko prozesioa egin zuten. Atea giltzaz itxi eta apaiza kanpoan gelditu omen zen. Alta sakramentua barnean.

• Zubipeko munstroaren kondaira

  Jose Antonio Amuategi Casero (1933) Soraluze

  Leandro "Txiket" arrantzan aritzen zen eta ezaguna zen herrian. Zubi Nagusiaren azpian munstro bat zegoela esaten zuen. Pita beti apurtu egiten ziola esaten omen zuen eta altzairuzko soka bati amua jarrita ibiltzen zen munstro hura arrantzatu nahian. Ez zuen lortu.

• Umeak beldurtzeko erabiltzen ziren ipuinak

  Bixenta Larrañaga Zarraoa (1931) Bergara

  "Turkua", Plazentziako errekadista bat zen. Nahiko zakarra omen zen; eta, Bergaran behintzat, umeak sustatzeko bera zetorrela esaten zitzaien. Umetako ipuinak. "Sakamantesak".

• Sineskerak; Sorginen kontuak

  Mercedes Agirre Elkoroiturbe (1899) Bergara

  Umetan, ipuinak sutondoan. Sorginen kontuak. Kalabazari begi-zuloak egin, kandela bat barruan sartu eta horren inguruko ipuinak. Armak gehitzearekin batera desagertu ziren kontu horrek guztiok.

• Hartzaren ipuina bertsotan

  Maria Bengoetxea Isasi-Isasmendi (1906) Ermua

  Tuberkulosiak jota zegoen mutil bati laguntzeko, aitak hartzaren ipuina eta bertsoak asmatu zituen. Aratostietan (Karnabaletan) gizon bat hartzez jantzi eta kalez kale ibili ziren eskean (tradizioak jarraitzen du). Bertsoak kantatzen dizkigu, bertso zinez ederrak. Bertsopaperak idazten zituen aitak.

• Sorginen kontuak

  Maria Zubillaga Agirrezabala (1924) Tolosa

  Gurasoek sorginen inguruko esaerak esaten zizkieten. Lanetik zetorren bati katua azaldu; eta, ezin harrapatu zebilela, sorgina izango zela pentsatu zuen. Gizon bati gauez kristauen figura azaldu zitzaion, eta beldurrez alde egin zuen. Eskopetak azaldu zirenez gero, gauza horiek bukatu ziren.

• "Alkizako oiloa eta Larraulgo azeria" ipuina

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Maritxuk "Alkizako oiloa eta Larraulgo azeria" ipuina irakurtzen du, berak idatzitako "Aitona sutondoan ipuin kontari" ipuin-liburura bilduta duena.

• Aitona haurren ipuin eta jolasen gidari

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Txikitako etxeko giroa. Aitonak beheko suaren jiran biltzen zituen haurrak, ipuinak kontatzeko. Eguraldi txarra bazen, aitonak txingoka jostatzen jartzen zituen haurrak, sukaldean bertan.

• "Alkizako oiloa eta Larraulgo azeria" ipuina

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Maritxu Gaztelumendik "Alkizako oiloa eta Larraulgo azeria" ipuina kontatzen du.

• Erregeren hiru alabak

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Maritxuren aitonak errimadun pieza hau kontatzen omen zien beti, behin eta berriz, ipuin kontari hasi aurretik.

• "Axerko eta katakuxantxa" ipuina

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Maritxuk "Axerko eta katakuxantxa" ipuina kontatzen du, berak kontatzen dituen guztiak bezalaxe, "Aitona sutondoan ipuin kontari" liburura bildua duena.

• "Egiptora ihesi" ipuina

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Maritxuk "Egiptora ihesi" ipuina kontatzen du, berak kontatzen dituen guztiak bezalaxe, "Aitona sutondoan ipuin kontari" liburura bildua duena.

• "Oiartzungo etxe batzuei baten batek botatakua"

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  "Oiartzungo etxe batzuei baten batek botatakua" hitz-jolas edo jostaketarako ume-kanta.

• "Aranbire, pantasi handi; gona luzia Garagartzako"

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Oiartzuarrek "pantasia" hitzari ematen dizkioten esanahiak.

• Zuberoa jatetxea, Oiartzungo Garbuno baserria.

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  "Oiartzungo etxe batzuei baten batek botatakua" hitz-jolas edo jostaketarako ume-kantan azaltzen diren baserriei eta kontuei buruzko azalpenak.

• "Hiltzeko zorian dagon gizona" ipuina

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Maritxuk "Hiltzeko zorian dagon gizona" ipuina kontatzen du, bera txikia zela aitonari jasoa.

• "Nagusia eta morroia" ipuina

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  "Haika, mutil!" kanta famatuaren aldaki bat, ipuin moldean jarrita.

• Mikel Laboarekin lanean

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Maritxu Mikel Laboarekin aritu zen lanean bolada batez, Donostiako Patronatuan

• "Zeruko kantak"

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Maritxuren aitonak, ahoko mugimendu gaitzak eginez, bilobei esan ohi zien aho-korapilo antzekoa da "Zeruko kantak" delakoa.

• "Erregearen hiru alabak"

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Maritxuren aitonak bilobei ipuin kontatzen hasi baino lehen sarrera gisa baliatu ohi zuen hitz-jolas errimaduna da "Erregearen hiru alabak".

• "Hau da hau, karetx-ipurdi!"

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Karetx-ipurdi (karetx = garatxo) espresioaren esanahia azaltzen du Maritxuk.

• "Txintxua ta izpiya"

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Izengoiti kontuak. Oiartzungo "txintxua" eta "izpiya"ren arteko adarjotzea.

• Haurrei azalpen egokiak ematearen garrantziaz

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Haurrei azalpen egokiak ematea zein garrantzitsua den azaltzen du Maritxuk. Berak, txikitan, "otso" animalia izena entzun aldiro, "hartza" irudikatzen omen zuen; urteak egin zituen uste oker hori buruan.

• "Ijitoen entierroa"

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Maritxu Gaztelumendi Urruzolak idatzitako "Aitona sutondoan ipuin kontari" liburura bilduta dagoen euskal ahozko literaturako pieza.

• Maria Inaxi eta Bartolo. Bertsoak.

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Garai bateko ligatze kontuen berri ematen duten bertsoak kantatzen ditu Maritxuk, "Aitona sutondoan ipuin kontari" liburura bilduta dituenak.

• Ameriketara joan aurreko gosaria

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Pernando Amezketarra aipatzen duen pasadizoa, Maritxuk "Aitona sutondoan ipuin kontari" liburura bilduta duena, behinola aitona zutenak kontatua.

• Sorginaren pasadizo edo kontakizuna

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  "Sorginarena", Maritxuk "Aitona sutondoan ipuin kontari" liburura bilduta duena, eta aitona zutenak kontatu ohi ziena.

• Sorginaren pasadizo edo kontakizuna (II)

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  "Sorginarena" pasadizo edo kontakizunaren gaineko azalpen eta hausnarketak

• Mirandaolako gurutze santua

  Ixabel Ugarte Elkorobarrutia (1918) Oñati

  Legazpin "Santikutzak" ospatzen dira. Gurutze Santua Legazpin gordetzen zen garai batean. Duela urte batzuk Patrizio Etxeberriak Mirandaola eraiki zuen. Gurutze santuaren istorioa kontatzen du.

• Aitona istorio kontalari

  Aña Bizkaitxipi (1936) Gamarte

  Iluntzetan supazterrean aritzen ziren istorio kontatzen. Aitatxi zen horretan gogotik aritzen zena eta lamien edota sorginen istorioak ziren horietako batzuk.

• Salbatoreko ganderailuaren istorioa

  Aña Bizkaitxipi (1936) Gamarte

  Salbatoreko ganderailua Mendibeko herrira jaitsi nahi zuten baina puntu batetik behera idiek ezin zuten gehiago tiratu ganderailuak Salbatoren egon behar zuelako.

• Bithiriñeko istorioa

  Aña Bizkaitxipi (1936) Gamarte

  neska bat soroan ahaztua zuren aitzurrutsaren bila joan zen eta norbaitek "deabruak eramango al hau" esan eta hala egin zuen deabruak. San Salbatore otoiztu zuen eta deabruak hantxen utzi zuen.

• Otsoak Arantzazun eta Araotzen

  Migel Maiztegi Arregi (1935) Oñati

  Otsoak harrapatzeko zepoak badituzte etxean. XX. mende hasieran, Migelen amandrearen anaia bat otso-ehizan Arabaraino joan omen zen, Arantzazun tiroz zauritutako otso baten atzetik. Otsoak hildako fraide baten istorioa kontatzen du. Araotzeko Neskien Begia lekuan ere, otsoak neskaren bat hil omen zuen.

• Sakamantekas

  Mari Karmen Olazagirre Amilibia (1931) Hernani

  Sakamantekas zela eta ez zela beldur handia sartzen zieten gurasoek gaztetan.

• Martin apaiz ehiztariarena

  Kontxi Garaitonandia Kortabarria (1936) Aramaio

  Arto zuriketa egiten zuten iluntzean, baina ipuinak kontatzeko ohitura handirik ez zuten. Martin abadea, meza emateari utzi eta ehizara joan zena. Pernando amezketarraren kontuak.

• Anbotoko "señoria"

  Kontxi Garaitonandia Kortabarria (1936) Aramaio

  Hodeia zegoenean, Anbotoko "señoria" haserre zegoela esaten zuten.

• San Isidro, soroko laguntzailea

  Kontxi Garaitonandia Kortabarria (1936) Aramaio

  San Isidrok laguntzen du soroko lanetan. Aingeruek egin zioten goldean behin, berak otoitz egiten zituen bitartean. Txikitatik entzun du istorio hori.

• Gaztaren ipuina

  Kontxi Garaitonandia Kortabarria (1936) Aramaio

  Putzuan gazta ikusi zuen azeriak; eta esan zioten, harrapatuz gero, berarentzat zela. Ura edan eta edan, baina ezin harrapatu. Ilargiaren isla zen.

• "Sacamantecas" eta eskekoak

  Kontxi Garaitonandia Kortabarria (1936) Aramaio

  "Sacamantecas" eta zakuaren gizona etorriko zirela esaten zieten. Umeei tripak ateratzen zizkien "sacamantecas" horrek. Ijitoak agertzen zirenean, eskean, beldurrez airean egoten ziren. Askak zeuden, arropa garbitzeko, eta han uzten zuten karromatoa. Oiloak lapurtzen zituzten. Eskekoak ere joaten ziren, bi beti. Gabina: ahopean otoitz egiten zuen.

• Amezketako bideak, plaza eta eliza

  Teresa Tolosa Ulazia (1932) Amezketa

  Baserria kaletik ordu erdira zuten, eta bideak txarrak ziren, lurrezkoak. Oiloak, txerriak eta astoak izaten ziren. Eliza aparte egotearen arrazoia azaltzen du, kondaira: San Bartolomek hala nahi omen zuen. Plaza.

• Eskola profesionalean bi urte egin zituen, Andoainen bertan

  Jexuxmari Errekondo Aizpurua (1929) Usurbil

  Eskolan zer ikasten zuten. Oinarri gutxi zuten, eta ezinean ibiltzen ziren. Eskola profesionala jarri zuten han bertan, eta bi urte egin zituen han. Langara futbolariaren anaia zen maisua. Euskadiko Selekzioa. Cristobal Colonen arrautzaren istorioa kontatzen du; ipuin modukoa.

• Sorgin kontuak; umeak beldurtzeko Sakamantekas

  Miren Gabilondo Agirrebeña (1918) Soraluze

  Lagun batek sorginak azaldu zitzaizkiola esaten zien. Tabako paketearen tamainokoak zirela besterik ez zien kontatzen. Kateekin ere azaltzen omen ziren, baina auzoko jendea izaten zela uste du. Bere senarrari ere bidera azaldu zitzaizkion eta dirua ostu zioten. Umeak beldurtzeko Sakamantekasa etorriko zela eta zakuan eramango zituela esaten zen.

• Gerra osteko ibilerak errotara

  Pantxi Treviño Agiriano (1926) Elorrio

  Laminen konturik ez du entzun Pantxik. Aita sarri joaten zen Zaldibarrera errotara, gerra ostean, debeku garaian.

• Katuak zituen "sorgina"

  Jesusa Akarregi Aboitiz (1920) Lekeitio

  Dei egiten zihoala, arrantzaleei itsasora joan zitezen abisatzera, katu asko zituen sorginaren antza zuen emakumea ikusi zuenekoa kontatzen du, asko ikaratu zen.

• Sorgin kontuak. Ezkioko Ama Birjina

  Jesus Alberdi Garbizu (1931) Bitori Larrañaga Igartua (1932) Bergara

  Sorgin-kontuak. Sorgin-zulo; toponimia. Ezkioko Ama Birjinaren inguruko kontua. Guraso eta nagusi gehienak joanda zeuden bertaraino oinez.

• Lamiak eta sorginkeria kontuak

  Isidro Ugarte Ortuoste (1924) Durango

  Lehen umeei beldurra emateko istorioak kontatzen ziren. Bere amamak etxeko leihotik lamiak ikusten zirela esaten zien. Kontu horiek guztiak Eibarren arma-lantegiak zabaldu zirenean bukatu zirela dio; jendeak defendatzeko, etxean eskopetak izaten zituen-eta. Bere aitaitari entzuna zion, Urkiolatik behera zetorrela kate zaratak-edo entzun, eta etxera di-da batean etorri zela. Mañaritik harginak Madrilera joaten ziren lanera; eta lehenengo bizikleta Madrildik ekarritakoa zen, hura ere sorginkeria kontua zela esaten ei zuten. Txikitan sinesten zituzten kontu horiek.

• Sorginak auzoan

  Patxi Yeregi Aranalde (1928) Berastegi

  Sorginak izan omen ziren auzoan. Baina azkenean semearen gaiztakeria izan zen.

• "Sakamantekas" eta "Amona mantalgorria"

  Imanol Urbieta Beristain (1934) Zarautz

  Haurrak beldurtzeko erabiltzen ziren kondairak: "sakamantekas" eta Zarauzko kartzelan egoten zen "amona mantalgorria".

• Anaiak bertsopaperak erosten zituen igandeetan

  Felisa Eizagirre Ibarguren (1914) Zarautz

  Ipuin, txiste eta kontuak erabiltzen zituzten tarteka. Fernando Amezketarrarenak askotan aipatzen zituzten. Igandetan bertsolariek bertsopaperak saltzen zituzten eta anaiak beti erosten zituen.

• Moroak Etxaideko gazteluan

  Pedro Senosiain Etxarri (1930) Anue

  Etxaideko gaztelua hurbil dute. Esaera omen da moroak egon zirela eta lurpeko bideak daudela herritik gaztelura. Berak ez ditu sinisten.

• Laminen inguruko kontuak

  Brijida Galdona Bilbao (1916) Fruiz

  Laminen istorioak. Lamiñegane iturriko kontuak.

• Dietxetako sorginen inguruko kontuak

  Brijida Galdona Bilbao (1916) Fruiz

  Dietxetako sorginen inguruko kontuak.

• Ideltxoak (iratxoak)

  Juanita Mallona Llona (1913) Fruiz

  Antzinako ipuinak; "ideltxoak" (iratxoak).

• Sorginek katuekin lotura

  Nikolasa Astorkiza Legarreta-Etxebarria (1921) Fruiz

  Sorginek katuekin ei zeukaten komunikazioa. Sorginen inguruko istorio bat.

• Undako Ageda, etxerik etxe jostun "sorgina"

  Carlos Urriolabeitia Gorroño (1931) Muxika

  Beraien auzoko batek, Agedak, atzekoz aurrera egiten zuen korrika. Sorginduta zegoelako zurrumurrua zegoen. Oso andre ona zen. Josteko-makina lepoan hartu eta etxerik etxe joaten zen lanean.

• "Sakamantekas" ote zen?

  Edurne Ormazabal Izagirre (1934) Zumarraga

  Ahariaren bila joanda zerbaitek beldurtu zuen Edurne. Tifoi Sukarra zela eta, baserrira joan behar izan zuenean ere, beldurtuta pasatzen zuen eguna. Beldurtzeko istorioak izaten ziren.

• Historia sakratuko Joseren istorioa

  Joxe Torregarai Gorostidi (1937) Usurbil

  Historia sakratuko Joseren istorioa kontatzen dute.

• Sansonen istorioa

  Kristina Bengoetxea Urruzmendi (1921) Joxe Torregarai Gorostidi (1937) Usurbil

  Sansonen istorioa kontatzen dute.

• Joseren, Jakoben semearen, istorioa

  Milagros Alzaga Illarramendi (1930) Usurbil

  Historia sakratuko Joseren, Jakoben semearen, istorioa kontatzen du Milagrosek.

• Noeren istorioa (I)

  Milagros Alzaga Illarramendi (1930) Joxe Torregarai Gorostidi (1937) Usurbil

  Noeren istorioa kontatzen dute.

• Noeren istorioa (II)

  Milagros Alzaga Illarramendi (1930) Joxe Torregarai Gorostidi (1937) Usurbil

  Noeren istorioa kontatzen jarraitzen dute.

• Sodoma eta Gomorraren istorioa

  Milagros Alzaga Illarramendi (1930) Joxe Torregarai Gorostidi (1937) Usurbil

  Sodoma eta Gomorraren istorioa kontatzen dute.

• Moisesen istorioa (I)

  Milagros Alzaga Illarramendi (1930) Joxe Torregarai Gorostidi (1937) Usurbil

  Moisesen istorioa kontatzen dute.

• Moisesen istorioa (II)

  Milagros Alzaga Illarramendi (1930) Joxe Torregarai Gorostidi (1937) Usurbil

  Moisesen istorioaren hasiera eta bukaera kontatzen dute.

• Sorginak eta Sakamantekas, beste garai bateko ipuinak

  Mariano Izagirre Lakunza (1937) Urretxu

  Sorginak garai batean ba omen ziren. Baina Eibarren eskopetak egiten hasi zirenean, denak desagertu omen ziren. Sakamantekas pertsonaiarekin, beldur handia sartzen zieten mutikoei.

• Oiangura bidean norbait agertu...

  Angeles Lasa Garmendia (1923) Joseba Lasa Garmendia (1934) Ordizia

  Esnetara Ordiziatik Oiangura zihoazela, bidean gizon bat izara batekin atera zitzaieneko kontuak. Gauetan, afal ondoren, gurasoak eta hiru alaba zaharrenak Oiangura joaten ziren arto-zuritzera. Bidean, beti norbait ateratzen omen zen: beldurra pasatzen zuten. Artoa zuritu, gaztainak jan eta etxera bueltatzen ziren farola hartuta.

• Sakamantekasa eta katu beltza

  Margarita Plazaola Murua (1927) Urretxu

  Sakamantekasa-rekin eta katu beltzarekin beldurtzen zituzten. Trenbidea zuten hurbil eta kontuz ibili behar zuten.

• Aballarriko elezaharra

  Hilario Lekuona Mitxelena (1931) Urnieta

  Aballarri izeneko lekuan plaka bat jarrita dago hildako hernaniar baten omenez. Aballarriri buruzko esaera edo elezaharra: Buruntza menditik harria botatzen hasi zen Sanson, Adarreko Puntara jaurti nahi zuen, baina behi-kakatan irrist egin eta orain dagoen lekuan erori zen, Aballarrin.

• "Abaillarri", Buruntzatik Aranora bota nahi izan zuten harria

  Maritxu Rekondo Iribar (1927) Urnieta

  Aballarri Urnietako partean dagoen zutarria da. Aitonak kontatzen zien Buruntza menditik Aranora bota nahi izan zutela harri hori, baina jaurtitzaileak irrist egin zuenez, Aranon beharrean, Urnietako mendian erori zela. Ipuina omen da; zenbait txantxa egiten du.

• Gezurretako sorginak eta hustutako kalabazak

  Maritxu Rekondo Iribar (1927) Urnieta

  Etenetako triku-harriak noizkoak diren eta horrelakorik ez daki. Sorginei buruzko ipuin barregarri bat kontatzen du. Beste denbora baten, kalabazak hustu, aurpegia irudikatzeko zuloak egin, kandelak jarri eta horrela dibertitzen ziren.

• Xemeingo urkamendia

  Jose Mari Anitua Lejardi (1924) Markina-Xemein

  Xemeinen urkamendi bat egon ei zen eta bertako pasadizo bat kontatzen du Jose Marik.

• Urrea aurkitu zutenekoa

  Jesusa Anitua Lejardi (1926) Jose Mari Anitua Lejardi (1924) Markina-Xemein

  "Aitxitxan baule" zenari nahi barik ostikoa eman eta bota egin zuen. Urrezko txanponak zeuden bertan. Beraien aitak harekin etxea erosi zuen, besteak beste.

• Zugarramurdiko sorgin kontuak

  Jose Mari Anitua Lejardi (1924) Markina-Xemein

  Sorgin kontuak beti entzun izan dira. Berak soldadutzan zegoela entzun zuen Zugarramurdin kontrabandoa eta sorginkeria zegoela.

• Sorgina zen katua

  Jesusa Anitua Lejardi (1926) Jose Mari Anitua Lejardi (1924) Markina-Xemein

  Beraien aitari behin entzun zioten sorgina zen katuaren istorioa. Eibarko arma-lantegien horien desagertzea eragin zutela diote. Jose Marik berak bizitako beste bizipen beldurgarri bat kontatzen du.

• Katalintxoren istorioa

  Maria Zubillaga Agirrezabala (1924) Tolosa

  Neska gazteak ehunezko arropak josten aritzen omen ziren gauez. Behin, gaueko 12etan lanak bukatu eta etxetik ateratakoan ilargi ederra zegoela ikusi zuten. Katalintxo etxeari bueltak ematen hasi zen. Hirugarren buelta ematen ari zela, sugar bat izan zen eta betiko desagertu omen zen.

• Mateo Txisturen ipuina: apaiza ehizara joan eta desagertu

  Maria Zubillaga Agirrezabala (1924) Tolosa

  Apaiza ehiztaria omen zen. Behin, meza eamteari utzita txakurrekin ehizara joan zen; desagertu eta inoiz ez omen zen itzuli. Goikoaren zigorra zela esaten zuten, meza emateari uzteagatik. Orduz gero, Mateo txistu ezizena jarri zioten apaizari; eta, gauean soinurik entzuten bazuten, hura zela esaten zen.

• Txikitako "engainuak"

  Martina Olasagasti Martikorena (1913) Donostia

  Umetako "engainuak". Sorginak. Sacamantecas. Umeak Paristik, aireplanoan.

• Sacamantecas agertzeko beldurrez

  Pepi Añorga Salaberria (1939) Donostia

  Sacamantecas. Katxolatik Miramonera beldurrez joaten zen. Baina bestela ezer txarrik ez zuten pentsatzen inoiz.

• Muñoaren familiaren kontuak

  Maritxu Olabiaga Etxabe (1915) Donostia

  Migel Muñoaren anaia alarguna zen, eta erdaraz egiten zuen dena; Los Angeles ikastetxean zegoen hura. Don Migelen bizilekua. Familiari buruzko esamesak.

• Zapoa ez da txarra

  Rufina Astola Nafarrate (1929) Aramaio

  Gertatu zen inoiz sugeak ardiari errapetik esnea edatea, basoan batez ere. Behin sugea ikusi zuten euren larrainera etortzen. Aitak makila batez hil zuen. Sugeari zapoa irten zitzaion ahotik. Zapoa ez ei da txarra.

• Anbotoko señoria

  Itziar Ajuria Garate (1924) Elgoibar

  Kontatzen zizkieten Anbotoko sorginaren kontuak, baina ez ditu gogoratzen.

• Azkenengo urkamendia Bergaran

  Benita Unamuno Mujika (1905) Bergara

  Urkamendia. Etxean kontatzen zen Bergaran gizon bat urkatu zutela.

• Sorginen ipuinak

  Benita Unamuno Mujika (1905) Bergara

  Sorginen ipuinak.

• Sorginen ipuinak

  Benita Unamuno Mujika (1905) Bergara

  Sorginen ipuinak.

• Sorginen ipuinak

  Benita Unamuno Mujika (1905) Bergara

  Sorginen ipuinak.

• Ipuinak eta ohitura zaharrak

  Paxkuala Kortadi Ormaetxea (1923) Hernani

  Sorginen kontuak eta Sacamantecas. Gezurrak esaten zizkieten, etxera goiz erretiratzeko. Mateo Txisturen ipuina. Trumoia zenean, aitak erramuarekin egiten zuena. Elorria atean, gurutzea eginda. Soroak ez zituzten bedeinkatzen, etxea bai, berria egitean. Ogiari gurutzea.

• Sorginen kontuak

  Pedro Maria Santa Cruz Oiartzabal (1925) Hernani

  Sorgin kontuak. Anaiak behin ikusi omen zituen. Berari ez zaizkio sekula agertu. Eibarren pistolak egiten hasi zirenean galdu omen ziren sorginak.

• Purgatorioko arimak bidegurutzeetan

  Patxike Ibabe Errasti (1932) Aramaio

  Goizean goiz tratuarekin-eta joaten zirenek esaten zuten bidegurutzeetan erre-usaina egoten zela. Purgatorioko arimak ei ziren. Mutil bati purgatorioko arima bat irten zitzaion haren alde meza bat ateratzeko eskatuz. Erantzun zion herriko apaizak ez zuela mezarik ematen diru barik.

• Gureiako Bertaren istorioa

  Patxike Ibabe Errasti (1932) Aramaio

  Gureiako legenda kontatzen du. Hango jauntxoek Berta izeneko etxeko neska bahitu eta gorde egin zuten, mutil pobre batekin ezkondu ez zedin. Mutila Ameriketara joan zen. Han diruak egin eta neska berreskuratu nahi izan zuen. Ijito batek ba ei zekien non zegoen, baina engainatu egin zuen eta diru guztiak kendu zizkion. Errege Katolikoen garaian amaitu ei ziren jauntxoen gehiegikeriak.

• Hontzaren ipuina

  Patxike Ibabe Errasti (1932) Aramaio

  Hontza luma barik ei zegoen. Beste txoriak errukitu eta lumak eman zizkioten. Hain dotore aurkitu zuen bere burua ze ez ziela besteei agur ere egiten. Hori dela eta besteak haserretu eta gauez irtetera behartu zuten.

• Palanganan ito zen gizona

  Patxike Ibabe Errasti (1932) Aramaio

  Ba ei zen gizon bat uretara arrimatu ere egiten ez zena. Errekatik urrun beti. Azkenean palanganan ito ei zen.

• Uribarriko kanpandorrea

  Patxike Ibabe Errasti (1932) Aramaio

  Uribarriko kanpandorrea eraikitzen zihardutela, Mendakuko semea igo ei zen dorrera eta aitari galdetu: "zer zulotan sartuko dot?". Zulo bakarra zegoen eta jausi egin zen. Oso istorio ezaguna da.

• Gatza sutara bota esneak gainezka egiten zuenean

  Patxike Ibabe Errasti (1932) Aramaio

  Laratzean zintzilik egoten zen ontzi batean egosten zen esnea. Esneak gainezka egiten bazuen, gatzontzira joan eta sutara botatzen zen gatza. Hori zen ohitura. Behiei erroibena ("mamitis") egin ez zekien ei zen.

• Laminak Errotaberri inguruan

  Patxike Ibabe Errasti (1932) Aramaio

  Errotaberri inguruan muna gainean emakume oso dotoreak agertzen zitzaizkion mutil bati. Ahate-hankak zituzten.

• Lizarraren azpian sugerik ez

  Patxike Ibabe Errasti (1932) Aramaio

  Lekuona apaizaren ilobak kontatu zien lizar-arbolaren azpian ez dela sugerik egoten, arbola sakratua delako.

• Hildakoei kaxan janaria ipini bidaiarako

  Patxike Ibabe Errasti (1932) Aramaio

  Antzina hildakoak baratzean lurperatzen zituzten. Gero kanposantuak ipini zituzten, hilerriak. Eta entzunda du hildako umeei hilkutxan jateko gauzak ipintzen zizkietela.

• Katua tximiniatik behera gorulariengana

  Patxike Ibabe Errasti (1932) Aramaio

  Amak goruetan egiten zuen. Bera, ahalegindu arren, ezin asmatu. Emakumeak gauez elkartzen ei ziren goruetan egiteko. Urrun ere joaten ziren. Ipuin batek dio katua sartzen zela tximiniatik behera. Gizon bat ei zebilen goruetan. Katuak galdetu dio: "Gizona eta goruetan?". Hartu du makila gizonak, jo du katua, "Katue ta barriketan?". Hurrengo egunean auzoko andre bat musua apurtuta agertu zen .

• Kanturako eta kontu kontari egoteko zaletasuna

  Joxe Antonio Etxeberria Txantre (1938) Irun

  Kantuan aritzen ziren artoa "kuxkiltzen", aletzen. Lamierriko lamiak ere aipatzen zituzten, baina berak ez zuen sinesten. Koplari ateratzen zen Eguberrietan. Eskolan erdarazko abestiak ikasten zituzten.

• Birjina erreka ondoan; arpel-harria arbola gainean

  Mari Erezuma Elorriaga (1921) Bermeo

  Marik "sorgin-kontua" kontatzen du: Mutilak Birjina aurkitu du erreka ondoan bitxiz beterik. Ihesari eman dio eta etxera bidean arpel-harria ikusi du arbola baten puntan. Herrirantz dator lasterka, eta San Migel ermitara heldutakoan lasaitu da, san Migel aingeruak jagoten duelako.

• 'Iditxuak', izaki gaiztoak

  Mari Erezuma Elorriaga (1921) Bermeo

  Paulik dio hildakoak agertu ohi zirela sasoi batean. Marik 'iditxuen' kontuak aipatzen ditu. Gizon batek esaten zuen iditxuek hartu eta eraman zutela sasi artera. Itxura errukarrian agertu zen. Beste batek erantzun zion txarto gura zion norbaiten langintza izan zela hura.

• Mundakako laminak

  Mari Erezuma Elorriaga (1921) Bermeo

  Marik dio Mundakako leku batean emakume eder batzuk egoten zirela ileak orrazten. Sorginak ei ziren.

• Espaloiak arimenak dira gaueko hamabietatik aurrera

  Pauli Aginaga Santa Marina (1932) Bermeo

  Paulik dio amak esaten ziela gauez, hamabiak jota gero, beti kalearen erdi-erditik etortzeko etxera, alboak, espaloiak, arimenak direlako. Eta ez begiratzeko atzera zarata entzun arren.

• Sasigarlea

  Mari Erezuma Elorriaga (1921) Bermeo

  Behin behia ostu zioten baserritar bati. "Adibinadorearengana" joan ziren arrastoa hartu nahirik. Honek bazekien zertara zetozen, andrazko batek salatu ziolako. Gezurretako sasigarlea zen. Esaera hau dio Paulik: "Guzurrek eta bi hamabi".

• Baserritarrak harakin lapurra hil zuenekoa

  Mari Erezuma Elorriaga (1921) Bermeo

  Behin baserritarrak txahala saldu zion harakinari. Honek pistola bat eman zion, bidean lapurretatik defenditzeko. Baina gatzezko kartutxoaz. Tabernan kontatu zuen gertatutakoa, amarruaz jabetu ziren eta benetako kartutxoa kargatu zuten eskopeta. Bidean harakinak irten zion, baserritarrak tiro egin eta hil egin zuen.

• Arimen eta defuntuen kontuak

  Mari Erezuma Elorriaga (1921) Bermeo

  Mariren amak kontatzen zuen Sollubetik behera zetorrela gerran hildako bat ikusi zuela erdi lurperatuta, eta intziri handi bat entzun zuela paretik pasatzerakoan. Handik urtebetera ere intziri berdintsua entzun ei zuen. Ondotik pasatzean 'pater noster' bat ez errezatzeagatik zela esaten zuen. Antzina arimen eta defuntuen kontu asko esaten zen.

• Sorgin kontuak

  Antonio Eizagirre Uranga (1933) Pakita Uria Mancisidor (1937) Zarautz

  Sorgin kontuak. Istorio asko entzuten ziren, baina beraien auzoan ez.

• Sorginik ez zen Hondarribian

  Adelaida Etxeberria Arozena (1929) Hondarribia

  Amak ez zuen sorginekin sinisten. Esaten zuen baserritarrak mozorrotzen zirela eta bidera atera.

• Amona eta umetako ipuinak

  Asentxio Sarriegi Asteasuinzarra (1936) Donostia

  Amona beltzez jantzita ibiltzen zen, buruan zapia zuela eta mantalarekin. Ipuinik ez du gogoan. Baserri batean sorginak zirela esaten zuten. Sacamantecas ere aipatzen zuten, umeak etxera erretiratzeko.

• Sacamantecas

  Maria Luisa Arzallus Mitxelena (1940) Donostia

  Ipuinik ez zieten kontatzen etxean. Sacamantecas.

• Sorginen kontuak

  Manuel Urrestarazu Iradi (1928) Donostia

  Sorginen kontuak. Tolosara azokan idia erosi zuen auzoko batek; berak oinez eraman zion Aieteraino, sei orduko bidea eginda. Bidean sorgina atera zitzaiola esan zion, eta hark sinestu. Auzoko gazte bat tunika batekin ibiltzen zen, sorginarena egiten, eta harrapatu egin zuten.

• Anbotoko Mari

  Cipriano Zubizarreta Zubia (1918) Eskoriatza

  Sorgin kontuak; Anbotoko Mari. Argi bat pasatzen ikusten zutenean, "Anbotoko Señoria" zela esaten zen.

• Peru eta Mariaren ipuina

  Jesus Altuna Etxabe (1932) Berastegi

  Peru eta Mariaren ipuina kontatzen du, aitonak kontatzen ziona. Tolosara feriara joan zen, lehenengo txerrikumea ekartzera, gero pitxarra, ondoren manteka eta azkenik gatza.

• Ipuinak, sutondoan

  Jesus Altuna Etxabe (1932) Berastegi

  Aitonak kontatzen zuen Peru eta Mariaren ipuina; baita beste senide batzuek ere. Sutondoan, afalostean kontatzen ziren halakoak.

• Teodosioren ipuina

  Jesus Altuna Etxabe (1932) Berastegi

  Teodosio Goñikoaren ipuina. Ezkondu zenean, gerrara joan zen, eta han zegoela emazteak engainatu egiten zuela esan zioten. Etxera itzuli, eta, ilunpetan, gurasoak hil zituen, bere logelan zeudelako lotan. Kateak jarri zizkioten, penitentzia moduan, eta Aralarrera joan zen. Herensugea agertu zitzaion. Aralarko ermitan daude kateak. Ipuin hori zein liburutan dagoen jasota.

• Berastegiko kontuak

  Jesus Altuna Etxabe (1932) Berastegi

  Berastegiko kontuak. Peru eta Mariaren ipuina aipatzen du. Uli lepoan kokatutako sorginkeriari buruzkoa ere bazen.

• San Rokeri burla egin ziona

  Pepi Agirre Perurena (1938) Hernani

  Goizuetako gidari batek San Rokeri burla egin eta harrezkero bidera txakurra ateratzen omen zitzaion. Gero ederki errezatzen omen zuen.

• Sakamantekasek mutil bat eraman

  Pepi Agirre Perurena (1938) Hernani

  Sorginen konturik ez baina sakamantekas aipatzen zioten. Mutil bat eraman zutela eta berriz agertu zela gogoan du.

• Ilunetan sorginak

  Pilar Leonet Bikandia (1923) Hernani

  Umeak ikaratzearren, ilunetan sorginak ateratzen zirela esaten zuten.

• Hileta ondorengo otorduak

  Axun Zubiarrain Arruti (1928) Hernani

  Meza eta gero, otordua eskeintzen zitzaien kanpotarrei. Hamaiketakoa denentzat eskaintzen zuten. Axunen ahizpa eta Pepita hileta guztietara joaten ziren, hamaiketakoagatik. Anekdota bat kontatzen du. Aranoko txoferrari gertatutakoa, San Roke zela eta.

• Sorginari aurre egiteko, erriflea

  Inazio Zubiarrain Otxotorena (1929) Hernani

  Sorgina ateratzen zela eta, Inazioren aitonak erriflea atera eta uxatu omen zuen.

• Piztien beldur

  Inazio Zubiarrain Otxotorena (1929) Hernani

  Zenbait bidetan ibiltzeko beldurrez izaten zen jendea. Piztien begiak izaten omen dira askotan.

• Lezetxikiko artzaina eta lamia

  Juan Berezibar Garro (1934) Arrasate

  Korrioneko artzaina Lezetxiki inguruan bizi zen lamia batekin maitemindu zen. Artzaina nahigabearekin hil zela kontatzen du.

• Txikitako ipuinak

  Eugenia Sebera Fernandez Urkia (1905) Zarautz

  Amak sorginei eta Tartalori buruzko ipuinak kontatzen zizkion, eta egiak omen ziren. Lehen baserritarrek elkarri laguntzen zioteneko garaiko istorio bat kontatzen du.

• Sorginei buruzko ipuina

  Eugenia Sebera Fernandez Urkia (1905) Zarautz

  Sorginak bazirela sinesten ez zuen bati gertatutakoari buruzko istorioa kontatzen du.

• Berastegiko amona

  Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku

  Ziñua baserrian bi ekonomika zeuden. Berastegin, berriz, beheko sua ere bazuten. Berastegiko amonak sorgin kontuak kontatzen zituen; sorginetan sinesten zuen. Amonak ez zuen nahi izaten ekonomikan prestatutako janaririk: "ikusten ez den sua sorginkeria da!" esaten omen zuen.

• Jentilak

  Jose Luis Pagoaga Soraluze (1943) Mutriku

  Etxean jentilei buruz entzundako istorioak kontatzen ditu: nolakoak ziren, non bizi ziren... Jose Luisen baserriko lurren kontran dago Jentiletxea. Jose Luisen aitonak Jentiletxean jendea bizitzen ezagutu omen zuen. Jentiletxe bueltako garoa ez zuten mozten.

• Jentiletxera sartu

  Jose Luis Pagoaga Soraluze (1943) Mutriku

  Gaztetan, anaia bat eta Jose Luis Jentiletxean sartu ziren. Kobazulo barruan zeudela, linterna itzali eta bata besteagandik urrundu zirela kontatzen du. Kobazulotik ateratzen denbora asko pasa zuten. Arropa eta belaun eta besoak urratu zituzten leizeko hormen kontra.

• Aitak bizitako pasaiduz bat

  Pilar Arana Bengoetxea (1911) Bermeo

  Aitak elizara bidean behin bizitako kontu bat kontatzen du Pilarrek.

• Antzinako bizimodua; transmisio kulturala

  Miren Zuazabeitia Herrasti (1930) Aretxabaleta

  Familia giroa; antzinako kontuen transmisioa. Gurasoak oso kontulariak ziren eta haiek kontatutako zenbait ipuin gogora ekartzen ditu. Aitajauna trenbidea egiten ibili omen zen.

• "Tio Cabañas"

  Xabier Zubizarreta Lasagabaster (1944) Aretxabaleta

  Eskolan, nagusiagoak beldurra sartzen egoten ziren. "Tio Cabañas" basotik etorriko zela esaten zieten.

• Kapiliotxuren ipuina

  Josebe Ibaibarriaga Sarrionandia (1936) Mila Ibaibarriaga Sarrionandia (1930) Amorebieta-Etxano

  Kipuliotxuren ipuina kontatu izan diete umeei.

• Mateo Txisturen istorioa

  Maria Albizu Irizar (1908) Leaburu

  Apaiz ehiztariaren istorioa kontatzen zuten. Meza ematen ari zela, apaiza elizatik atera omen zen eta desagertu. Ondoren, "Mateo Txistu" izenaz ezagutzen zuten.

• Eibarko eskopetak azaldu zirenean galdu ziren sorgin kontuak

  Antonia Kortazar Agiriano (1918) Elorrio

  Eibarren armak egiten hasi zirenean amaitu ei ziren sorgin kontuak eta horrelako lelokeriak. Oso ilun egoten zen Mendrakako bidea erromeriatik etxerakoan.

• Arima erratuak eta Anbotoko señoria

  Benita Arabaolaza Uria (1914) Ezkio-Itsaso

  Arima erratuen kontuak. Mezarako diruak beste gauza batzuetan gastatzeagatik. Anbotoko "señoria".

• Sacamantecas, odol-ateratzaileak

  Benita Arabaolaza Uria (1914) Ezkio-Itsaso

  Sacamantecas. Ilundu baino lehen joan behar zuten etxera. Odola ateratzen omen zuten haiek, erregeen semeei eramateko. Erregeen familian bazeuden hemofilia zutenak. Alfonso XIII. Donostiara joaten zen oporretan; Zumarraga-Zumaia trena inauguratzera joan zen erregea, Zumarragara, eta beraiek hura ikustera eskolatik. Alfonso XIII nolakoa zen. Harentzat izango zen odola.

• Fantasmak bidera irten

  Dominga Irazola Arietaleanizbeaskoa (1919) Elorrio

  Domingaren gurasoei, boda batetik zetozela, norbait irten zitzaien mamuz jantzita, kate eta guzti. Jendea izutzen ibiltzen zirenak ziren, baina, Eibarko armak agertu zirenean denak ezkutatu ei ziren.

• Aitona, umore handiko gizona

  Piarres Xarriton (1921) Hazparne

  Aitona ezagutu zuen Donamartiriar batekin izandako solasa. Umore handiko gizona omen zen aitona. Hainbat pasadizo kontatzen du.

• "Aldeana sabida"ren ipuina

  Kontxa Bengoetxea Santiago (1923) Bermeo

  Txikitan asko entzundako ipuina kontatzen du, "aldeana sabida"rena. Gizon batek urregorrizko almaiza, morteroa, aurkitu zuen. Erregeari entregatu zion, alabak ohartu arren ez entregatzeko. Preso hartu zuten kirtenik ez zuelako eraman. Gorabehera batzuen ondoren, alaba erregearekin ezkondu zen.

• "Aldeana sabida" erregina bihurtuta justizia egiten

  Kontxa Bengoetxea Santiago (1923) Bermeo

  Baserritar bi demandan zebiltzan txahal baten gorabeheran. Erregeak, epaile eginez, bietako bati eman zion, jabea ez zenari, hain zuzen. Kaltetuak eta erreginak trikimailua asmatu zuten txahala benetako jabeak berreskura zezan.

• Txakurrari egurra bota eta andrea agertu besoa apurtuta

  Kontxa Bengoetxea Santiago (1923) Bermeo

  Txakurrak jarraitu zion barkura arrantzale bati, honek egurra bota zion indarrez. Intzirika joan zen txakurra. Hurrengo egunean andre bat agertu zen besoa apurtuta.

• Farol barruan sorginak

  Kontxa Bengoetxea Santiago (1923) Bermeo

  Farol berdearen barruan sorginak bizi zirela esaten zieten.

• Donostiako "Infernuaren" istorioa

  Maria Jesus Fernandez Izagirre (1933) Andoain

  Judasen istorioa eta Donostiako "Infernuaren" kontakizuna kontatzen du.

• Hiru litro esne ematen zituen behiaren kontakizuna

  Mari Carmen Lasa Odriozola (1929) Beasain

  Egunean hiru litro esne ematen zituela esanez saldu zuen baserritar batek behia. Gezurrarekin damututa, apaizarengana konfesatzera joan zen baina espero ez zuen erantzuna jaso zuen.

• Txahalarekin geratu zen abokatuaren kontakizuna

  Mari Carmen Lasa Odriozola (1929) Beasain

  Txahala egiteko zegoen behia saldu zuen baserritar batek. Eroslearen etxean egin zuen txahala baina erreklamatu egiten zion saltzaileak. Abokatuarengana jo zuten baina, arazoa konpondu baino, txahalarekin geratu zen. Abokatu bati buruzko kontakizun labur bat.

• Murumendiko dama

  Bitoriana Garmendia Odriozola (1935) Beasain

  Belaunaldien arteko harremanak. Antzinako ipuinak. Murumendiko dama. Dama-zuloa.

• Amonak kantatzen zuen bertsoetako bat

  Inazio Barandiaran Aldasoro (1931) Beasain

  Bertso bat gogoratzen du Inaziok, eta bertan kantatzen dena kontatzen du: landan lanean ari zirela zauritutako erbi bat aurkitu, eta haien laguna zen abokatu bati erregalatzeko asmoz, erbia hil eta armairuan gorde zuten. Handik gutxira, ehiztariak agertu, eta erbirik ez zutela ikusi esan zieten. Ondoren, emazteak armairua ireki eta erbiak ihes egin zuen. Ehiztariek horren berri izan zuten, eta horren inguruko bertsoak atera ziren. Horietako bat kantatzen du Inaziok.

• Andre bihurtu zen txakurraren ipuina

  Jesus Gangoiti Asla (1935) Bermeo

  Itsasgizon batek behin txakur bat jo zuen ahausika egon zelako. Itsasotik bueltan andre bat izan zen txakur hori.

• Izaroko komentua erre zutenekoa

  Jesus Gangoiti Asla (1935) Bermeo

  Piraten inguruko ipuin bat kontatzen du Izaroko komentua erre zutenekoa.

• Sorginen beldur, umetan

  Teresa Tolosa Ulazia (1932) Amezketa

  Umetako beldurrak. Sorginak etorriko zirela esaten zieten. Behin gauza zuri bat ikusi zuen leihotik, eta sorgina izango zela esan zioten. Bedaion sorginak izaten zirela kontatzen zuten. Biloba, berak ere behin sorgina ikusi zuela esanez.

• Sorginak eta Sacamantecas

  Teresa Tolosa Ulazia (1932) Amezketa

  Sorginek animalia forma ere hartzen zuten, behiarena adibidez. "Sasi guztien gainetik". Sakamantekas. Isildu egin da bilobak ez entzuteko, gero ezin izaten duelako lorik egin.

• Sakamantekas

  Teresa Tolosa Ulazia (1932) Amezketa

  Sua bezalako gauza bat ikusi zuen behin estalpean, eta oraindik ez daki zer zen. Sakamantekasek umeak zakuan sartuta eramaten zituen, eta gero organoak kentzen zizkien. Mari zuloko sorginak. Etxean amonarik ez du ezagutu.

• Aiakoak jentil arraza omen

  Martin Aldasoro Begiristain (1929) Ataun

  Aiakoak jentil arraza omen dira. Baina San Martinen dago Jentilbaratzea. Ez du jentil istorio asko entzun.

• Sorgin kontuak

  Martin Aldasoro Begiristain (1929) Ataun

  Etxean entzun ditu sorgin kontuak. Tximiniatik sartzen ziela, lixiba jotzen ibiltzen zirela, Anbotokp Mari gauetan sua zeriola Aralarrera eta Aizkorrira etortzen zela eguraldi aldaketetan, eta horrelakoak.

• "Beste mundukoen" bisita

  Martin Aldasoro Begiristain (1929) Ataun

  Lehengo zaharrek sinisten zituzten sorgin-kontuak. "Beste mundukoak", hildakoak ere etortzen ziren. Lagun bati "gertatutakoa" kontatzen du: tximinia gaineko tresna eta lapiko estalkia berez mugitzen ikusi zituen. Hil zenean mezarik atera gabeko pertsona baten arima omen zen. Guztiz sinistuta zegoen.

• Jose Migel Barandiaran Adan eta Ebaz mintzo

  Martin Aldasoro Begiristain (1929) Ataun

  Don Jose Migel Barandiaran behin umeekin joan zen Aralarrera eta kontatu zuen gizona ez zetorrela Adan eta Ebarengandik, horrek kontuak zirela. Pagolaren liburua ere badu eta esaten du Jesusek hainbat anai-arreba izan zituela.

• Anaiarekin borrokan "etsaiaren" itzalagatik

  Martin Aldasoro Begiristain (1929) Ataun

  Mutikotako oroitzapena: amaren etxean esan zieten "etsaia" irteten zela ilundutakoan, eta etxerako bidean, leku ospel batetik igarotzean, anaiarekin borrokan egin zuen handik igaro nahi ez zutelako.

• Mateo Txistu apaiz ehiztaria

  Martin Aldasoro Begiristain (1929) Ataun

  Kontatzen zieten Mateo Txisturen elezahar ezaguna, meza utzi eta erbiaren ondoren joan zen apaiz ehiztariarena. Txikitan dena sinisten da eta erraz beldurtzen ziren umeek. Oraingo umeak espabilatuagoak omen dira.

• Sakamantekasaren beldurrez

  Martin Aldasoro Begiristain (1929) Ataun

  Sakamantekasaren beldur handia izaten zuten, mantekak kentzen zituela eta. Oso indarrean egon zen beren ume-denboran.

• Anbotoko Atsoa Anbototik Lekandara

  Eugenio Sagastizabal Beobide (1928) Arrigorriaga

  Amak esaten zuen Anbotoko Atsoa Anbototik Lekandara joaten dela zazpi urtetik zazpi urtera.

• "Pater" apaizaren eta hartzaren istorioa

  Tiburtzio Izagirre Arratibel () Ataun

  "Pater"en istorioa. Apaiza omen zen "Pater", bere monagilloa hartza omen zen, eta hura bidali zuen Ordiziara diruarekin norbaii emateko. Baina tentazioan erori, dirua jokatu eta galdu. Bukaera enigmatikoa.

• Bideak egiten hasi zirenean desagertu zen Mari

  Eugenia Narbaiza Aranguren (1928) Zaldibar

  Aititak lehen Anbotoko Mari, "Anbotoko Señorie", sarri irteten zela esaten zuen, sarri ikusten zutela. Bideak egiten hasi zirenean, desagertu ei zela zioen.

• Laminek gizaki bat euren kobazulora eraman ei zuten

  Eugenia Narbaiza Aranguren (1928) Zaldibar

  Laminak kobazuloetan zeudela esaten zuten. Behin gizaki bat euren kobazulora eraman zutela kontatzen zuen aititak. Gizakia gose zen eta belarrian egin zion haginka laminari. Aske uzten ez bazuen belarria jango ziola esan zion eta orduan aske utzi ei zuen.

• San Rokeosteko ipuina

  Maria Jesus Lopez de Bergara Berriozabal (1940) Legutio

  San Rokeoste ("Zerkoste") auzoan, errota bat eta etxe bat zeuden (urtegia egindakoan desagertuta). Errota horretako andra-gizonek lau ume zituzten eta beste etxeko emakumeak aker bat zuen eta zaintiretuak egiten zituen. Sasimediku hori Petronila zen. Bi familia horiei buruzko istorioa edo ipuina kontatzen du , bere amamari entzundakoa da.

• Gauez kalean ibiltzeko beldurra

  Joxe Zumeta Jaunarena (1937) Lezo

  Pasai Donibanen bakailaoa deskargatzen aritu zen garaian, Lezotik oinez joaten zen hara, gauez. Bidean, ez zegoen farolik, eta beldur galanta pasatzen zuen orduan: izan ere, Sakamantekasek mutil koskorrak eramaten zituela esaten zuten zaharrek.

• Anbotoko Señoria, Sakamantekasa

  Pantxi Treviño Agiriano (1926) Elorrio

  Anbotoko Señora ikusten zuten pasatzen. Bataren arabera, burdinara zeraman bizkarrean, bestearenera, berriz, erratza. Sakamantekasekin beldurra sartzen zieten.

• "Maiuskulua"ren ipuina

  Pantxi Treviño Agiriano (1926) Elorrio

  Tio Juanek ipuin asko kontatzen zizkien. "Maiuskulua"rena bat. Etorri zen gizon bat etxera eskean, eta pernila eman zioten. "Maiuskulua" zen, nonbait, eskalea.

• Lehengo sineskerak eta mitoak

  Felisa Guridi Agirrezabal (1928) Legazpi

  Akategiko damari buruz hitz egiten du. Umetan soroan lan egin behar izaten zutenean, etxekoek ez zieten beldurtzen Zaldi Zuria etorriko zela esanez; izan ere, nahitaez joan behar izaten zuten bestela ere lanera.

• Aitonak kontatuak

  Joxe Migel Arregi Ibarguren (1924) Zestoa

  Aitona bertsotan aritzen zen. Ipuin ugari kontatzen zizkien eta haietako esamolde eta anekdota bat aipatzen ditu.

• 'Pernando amezketarra'ren ipuinak

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  Aitak ipuin asko kontatzen zituen. Pernando amezketarraren ipuinak.

• 'Pernando amezketarra'ren ipuinak

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  Pernando amezketarraren ipuinak.

• Sugeen inguruko beste kontu batzuk

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  "Txirringolia". Sugeen inguruko beste kontu batzuk.

• "Narru"ren istorioa

  Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

  "Narru"ren istorioa.

• Umeak beldurtzeko trikimailuak

  Ramon Gerra Zubillaga (1938) Donostia

  San Juan sua egiten zuten, "tierras falsas" esaten zieten tokian: Altuna marmol lantegiko makinek hondarra botatzen zuten han, eta berez debekatuta zuten sartzea. Lurrak irentsiko zituela esaten zieten. "Sacamantecas"ekin ere beldurtzen zituzten.

• Gizonak kateak arrastaka

  Luzia Arrizabalaga Irasuegi (1923) Aramaio

  Gizon bat kateak arrastaka etortzen zela eta tximiniatik sartzen zela... Horrelakoekin beldurra sartzen zieten. Hontzak ere beldurra ematen zion.

• 'Pernando amezketarra'ren istorioak

  Xerafina Iriarte Arostegi (1932) Donostia

  Pernando amezketarraren kontuak kontatzen zizkieten umetan. Pasadizo bat kontatzen du, debalde jateko zer egin zuen behin Pernandok.

• Sorginak, komeni zenean bakarrik

  Xerafina Iriarte Arostegi (1932) Donostia

  Purgatorioko arima erratuak. Arrosarioa errezatuz artua aletzen zuten eta babarruna lekatu. Ganbaran argirik ez zegoen. Ur bila joaten ziren batzuetan edo errekara iluntzean. Sorginak, komeni zenean bakarrik zeuden.

• Ipuina: Aralarko herensugea

  Xerafina Iriarte Arostegi (1932) Donostia

  Aralarko San Migelekin lotutako ipuina. Herensugea eta Teodoxioren penitentzia, katea hankatik zintzilik. Amonak kontatzen zizkien ipuinak.

• Kantak eta istorioak

  Boni Alberdi Jauregi (1926) Donostia

  Etxean beti euskaraz, kantatu ere bai. Istorioa: Aiako Harria nola sortu zen. Sorginak.

• Antzinako kontu zaharra

  Felix () Basilio Gallastegi (1922) Pedro Goitta () Pilar Onandi () Mallabia

  Antzinako kontu zaharra.

• Anbotoko dama

  Carmen Agirre () Legazpi

  Anbotoko damari buruz hitz egiten du: askotan ikusi izan du, baina ez aspaldiko garaietan. Zer kolore zuen, eta non egoten zen azaltzen du.

• Mallabiko antzinako kontuak

  Alejandro Gallastegi (1916) Basilio Gallastegi (1922) Mallabia

  Antzina gertatutako ipuina.

• Angiolilloren urkamendia Bergaran (1897)

  Hilari Gantxegi Iturbe (1910) Bergara

  Amandrearen inguruko kontuak. Esne-saltzen ibiltzen zen. Urkamendiaren inguruko azalpenak. Hilarik ama Mendiolakoa zuen (Eskoriatza).

• Eperren inguruko kontakizuna

  Felix () Basilio Gallastegi (1922) Pedro Goitta () Pilar Onandi () Mallabia

  Eperren inguruko kontakizuna.

• Mallabiko baserritar baten inguruko kontuak

  Felix () Basilio Gallastegi (1922) Pedro Goitta () Pilar Onandi () Mallabia

  Antzinako ipuin zaharra. Erlojua kordelarekin lotuta. Mallabiko baserritar baten inguruko kontuak.

• Antzinako bizimodua

  Felix () Basilio Gallastegi (1922) Pedro Goitta () Pilar Onandi () Mallabia

  Antzinako kontu zaharra. Markinako feria. Lehenagoko arropak, ehunezkoak.

• Mallabiko antzinako kontuak

  Alejandro Gallastegi (1916) Basilio Gallastegi (1922) Mallabia

  Durangora joan eta orduan gertatutakoa kontatzen du. Sorgin kontuak.

• Etxe ondoan Sorgin-zulo bat

  Pilar Isasi () Amurrio

  Etxe ondoan, Sorgin-zulo izenarekin ezagutzen zen zulo bat zegoen. Umetan, sorginak irten eta irentsi egingo zutela esanda beldurtzen zuten Pilar. Izaki txarren fama zuten sorginok.

• Urtean zehar auzolanean egiten ziren ekintzak

  Hilari Gantxegi Iturbe (1910) Bergara

  Auzolanean egiten ziren lanak: lurreta, gari-simaurketa, arto-simaurketa, gari-jotzea, gari-ebakitzea; "igitia". Idiak. Nagusienek lanean erakutsitako zenbait gauza.

• Jaurrietako neska ezkongaiaren ipuina

  Regina Adot (1914) Abaurregaina

  Zaraitzuarrek desberdin hitz egiten zuten. Jaurrietako herri-ipuin bat kontatzen du: ezkondu nahi duen neskazahar baten eta sakristauaren arteko elkarrizketa xelebrea.

• Sorginen inguruko kontuak

  Marcelina Plazaola Uribetxebarria (1924) Victorino Zubillaga Zubizarreta (1917) Leintz Gatzaga

  Sorginen inguruko ipuinak. Aitajaunak zekizkien sorgin-ipuinak. Toponimia: Sorgin-bolalekua. Kontu zahar bat gogoan du.

• Gabon inguruko esaera eta ipuinak

  Maria Aranguren Alberdi (1922) Joxepa Aranzabal Loiti (1914) Juana Iparragirre Alberdi (1913) Benito Lamariano Agirre (1909) Justo Lizarralde Eskibel (1917) Joxepa Lizarralde Unzueta (1913) Jose Manzisidor Mujika (1905) Avelino San Sebastian Barandiaran (1906) Antzuola

  Natibitate; San Esteban egunetako esaera; ipuinak.